'Vaker onteigenen voor nieuwe natuur'

De cijfers die de Raad voor het Landelijk Gebied gisteren presenteerde, spreken boekdelen: het tempo van het verwerven van nieuwe natuur blijft achter bij de doelstellingen. In de afgelopen zestien jaar heeft de Nederlandse overheid negentigduizend hectare grond verworven. Voor de resterende 63.000 hectare is nog zeven jaar de tijd, want alleen dan kan de zogenoemde Ecologische Hoofdstructuur (natuurgebieden die als een lint door Nederland lopen) in 2018 volledig gerealiseerd zijn.

'Overheden dienen met volle kracht het onteigeningsinstrument in te zetten om de Ecologische Hoofdstructuur te realiseren', aldus Peter van Wijmen, voorzitter van de Raad voor het Landelijk Gebied en voormalig onteigeningsadvocaat. 'Ik zal een voorbeeld geven. Op het Dwingelderveld in Drenthe wordt al veertig jaar de strijd met de verdroging aangegaan. Omdat een eigenaar zeventien hectare grond die midden in het natuurgebied ligt, weigerde te verkopen, kon het grondwaterpeil niet worden verhoogd.' De weerstand van gemeenten en provincies om die ene grondbezitter te onteigenen, is onlangs verdwenen. 'De boer is inmiddels weg en het natuurgebied verdroogt niet langer.'

Landbouwbelang

Het voorbeeld uit Drenthe is volgens Van Wijmen in heel Nederland actueel. De bestaande weerstand tegen onteigenen is echter niet gebaseerd op feiten, stelt de Raad voor het Landelijk gebied. In het gisteren verschenen rapport De mythologie van onteigening, probeert de raad acht van deze mythen te ontzenuwen.

'Dat onteigening ten koste gaat van het landbouwbelang, is één van die mythes', zegt Van Wijmen, die oud-Kamerlid is voor het CDA. 'Het leiden van een boerenbedrijf temidden van natuurgebied legt veel beperkingen op, zoals een maaiverbod in bepaalde seizoenen en strenge eisen aan de uitstoot van stoffen.' Met de vergoedingen die een boer krijgt bij onteigening, kan hij zijn bedrijf verplaatsen naar een regio waar de omstandigheden veel gunstiger zijn, stelt de raad. Als meerdere agrariërs gedwongen verhuizen, dan kan een concentratie van hen in een ander gebied bovendien schaalvoordelen opleveren, zo staat in het rapport.

Een van de meest gehoorde mythes is volgens de adviesraad dat je 'mensen onteigening niet kan aandoen'. 'Een vreemd argument', aldus Van Wijmen. 'Dat hoor ik nou nooit als grond wordt onteigend voor de uitbreiding van Schiphol of de Betuwelijn. De verwerving van grond voor natuurgebied zouden we even belangrijk moeten vinden als onteigening voor stenen.'

'In de praktijk is er vaak maar een stukje van een boerenbedrijf nodig voor de verwerving van natuur', aldus LTO-Nederland. Dus zolang overheden weinig werk maken van herverkaveling en bedrijfsverplaatsing, lost het inzetten van onteigening volgens de organisatie daarom weinig op voor boeren. De Brabantse CDA-gedeputeerde Paul Rüpp, aanspreekpunt voor dit onderwerp namens de gezamenlijke provincies, is tevergeefs gevraagd te reageren op het rapport van de adviesraad.