Aanpak medicijnresten vereist andere mentaliteit

In het Brabantse Aarle-Rixtel (gemeente Laarbeek) staat een grote waterzuiveringsinstallatie die gezuiverd rioolwater loost op een klein riviertje, de Aa. Hoewel gezuiverd, kunnen de lozingen schade opleveren voor de waterkwaliteit en de leefwereld van vissen en kleinere waterorganismen.

Kopje kleiner

Vooral medicijnresten slippen nagenoeg onafgebroken door de installatie. Sinds december vorig jaar worden daarom twee verschillende technieken beproefd die beogen medicijnresten uit het afvalwater te zuiveren. De ene maakt de medicijnresten met ozon, zeg maar superzuurstof, een kopje kleiner. De andere knipt de medicijnresten met ultraviolet licht (UV) en waterstofperoxide (bleekwater) in onschadelijke stukken.

Ozon-techniek
Begin juni eindigde de eerste fase van de proef, die met 400.000 euro mede wordt gefinancierd door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. ‘Vooral de ozon-techniek is succesvol. We halen er met gemak 80 procent van de meeste medicijnresten uit’, maakt beleidsadviseur Maarten Nederlof van waterschap Aa en Maas bekend. Ook de UV-proef komt tot soortgelijke percentages.

Problemen

Beide technieken kampen echter ook met problemen. De ozontechniek maakt als bijproduct bromaat, zelfs zoveel dat de drinkwaternorm wordt overschreden. En vanwege het troebele afvalwater kost de UV-techniek zoveel energie voor de UV-lampen dat de energiedoelstelling van het waterschap in gevaar komt. Het waterschap probeert snel met oplossingen te komen.

Preventieve maatregelen
Voor de waterschappen en wateronderzoekers is het echter al duidelijk dat naast technische zuiveringsmaatregelen ook preventieve maatregelen nodig zijn. ‘Grote puntbronnen zijn de ziekenhuizen’, weet Annette Buunen, leading expert afvalwatertechnologie bij ingenieursbureau Sweco (voorheen Grontmij). ‘Zij treffen al veel maatregelen. Maar zelfs als zij alle ziekenhuisafval zelf weten te verwerken, dan heb je slechts tien procent van de medicijnresten te pakken.’

Hoofdpijn

Vandaar dat de mensen thuis bewust moeten worden van de consequenties van hun gedrag op het water. ‘Mensen moeten geen oude medicijnen door het toilet spoelen, maar inleveren bij de apotheek. Artsen zouden medicijnen voor een kortere periode moeten voorschrijven om restanten te voorkomen. En ook zouden burgers moeten beseffen dat ze soms hoofdpijn krijgen doordat ze overdag te weinig water drinken. Een glas water vervangt niet zelden een paracetamol’, somt Buunen op.

Gezondheidsdenken

Dergelijk gezondheidsdenken is precies de route waarop Marlies Kampschreur van waterschap Aa en Maas en Vital zone Instituut zich begeeft. In een samenwerkingsverband met de provincie Noord-Brabant en zorginstelling Brabant Zorg probeert zij het probleem van de medicijnresten fundamenteel op de kaart te krijgen.

Hardlopen
‘In een goede leefomgeving gaan mensen eerder hardlopen,  wandelen en gezonder eten. Met deze gezonde levensstijl hebben ze minder kans op obesitas of diabetes. Daardoor hebben ze minder medicijnen nodig en komen er ook minder medicijnresten in het riool’, legt Kampschreur uit. ‘Deze preventieprojecten kunnen ook tot lagere zorgkosten leiden en minder ziekteverzuim.’

Wc-blokjes
Kampschreur meldt intrigerend innovatief onderzoek naar wc-blokjes die niet alleen het toilet fris houden maar ook medicijnresten binden. Ook de afdeling waterkwaliteit van de provincie Brabant werkt mee aan de brede initiatieven in samenwerking met waterorganisaties, ziekenhuizen en gemeenten. Uit een ‘waterwijkmeting’ in de Osse wijk De Ruwaard bleek dat enkele geneesmiddelen liefst 90 procent van de totale belasting van het water door medicijnresten bepalen.

Geslachtsverandering
Kampschreur: ‘Vier zijn er op recept verkrijgbaar, waaronder het diabetesmiddel metformine, dat geslachtsverandering bij vissen kan bewerkstelligen. Dat medicijngebruik kan veranderen door verbetering van de levensstijl en door verhoogd bewustzijn over medicijnen en betere gezondheid.’

In het riool
Zo wordt spierpijn bestreden met gel waarin diclofenac is verwerkt. Slechts een gedeelte wordt opgenomen via de huid want tijdens wassen en douchen verdwijnt 90 procent van de werkzame stof in het riool zonder dat het zijn werk heeft gedaan. ‘De advertenties voor deze gel staan nu nog met grote banners bij populaire ketens als Kruidvat. We moeten partners in de zorgketen betrekken over verstandig gebruik van dit soort middelen en over eventuele alternatieven, waarbij we zowel het belang van de patiënt als de effecten op het water meenemen’, aldus Kampschreur.

Lees het hele verhaal over de aanpak van medicijnresten deze week in BB15 (inlog).