Sprintje naar energiezuinig

In vijf jaar tijd wil de Rotterdamse woningcorporatie Woonbron een groot deel van het totale bestand van 50 duizend woningen zo’n 25 duizend ‘energielabelstappen’ laten maken. Energielabel A staat voor de meest energiezuinige woning, label G wordt gegeven aan een huis dat van alle kanten tocht en kiert en waar de bewoners ‘voor het heelal stoken’.

 

‘Als je door maatregelen van G naar B promoveert, maak je vijf labelstappen’, legt Marc Smijers, programmacoördinator duurzaamheid bij de Rotterdamse corporatie uit. De plannen van Woonbron stammen al van voor de recente kabinetsplannen om klimaatmaatregelen te nemen en meteen de economie te stimuleren. Woonbron tekende een jaar geleden een convenant met Stichting Natuur en Milieu en de Woonbond. Woonbron heeft zich ook geconformeerd aan de doelstellingen van het Rotterdam Climate Initiative (initiatief van Bill Clinton). Verschillende grote steden in de wereld spraken daarbij af voor 2025 hun CO2-uitstoot te halveren.

 

Oogsten

 

De bouw is een voor de hand liggende branche. Door de crisis ligt de markt op zijn gat. Tegelijk is al langer bekend dat liefst 40 procent van de CO2-emissies in Nederland worden veroorzaakt door de bebouwde omgeving. Met de nieuwbouwwoningen zit het meestal wel snor, maar in de circa drie miljoen sociale woningen is een wereld te winnen.

 

Bij een woning met een D-label beslaan de energiekosten in 2025 de helft van de huur, bij een G-label zullen de energiekosten de huur tegen die tijd zelfs overtreffen, zo blijkt uit recent onderzoek. De bestaande woningvoorraad met meest goedkope huurwoningen behoort daarom tot het laaghangende fruit dat tegen relatief geringe kosten gemakkelijk kan worden geoogst.

 

Marc Smijers en zijn collega Jan Willem Croon zijn bij Woonbron aan de slag gegaan om allereerst de ergste 16 duizend (labels E, F en G) van de 50 duizend woningen versneld aan te pakken. Bijkomend voordeel voor de huurder is dat hij er per saldo op vooruit gaat.

 

‘Een gerenoveerde woning gaat hem weliswaar meer huurpenningen kosten, maar de energierekening daalt navenant snel. Op de lange termijn wordt het voordeel voor de huurder alleen maar groter’, zo heeft Smijers berekend op grond van de langjarige trends in de energieprijzen. De huurprijs stijgt al jarenlang met circa twee procent per jaar, terwijl de energierekening de komende jaren met een zo’n tien procent omhoog gaat. In deze berekening is de verlaging van de energieprijs per 1 juli aanstaande verwerkt. Op langere termijn zullen de energieprijzen weer flink stijgen.

 

Het isoleren van de spouwmuren en van platte daken is de eerste en meest rendabele maatregel die in de woningen kan worden getroffen. ‘Als dat in de huur kan worden doorberekend, zijn de investeringen voor ons binnen drie jaar terugverdiend’, aldus Smijers. Bij het superzuinige HR++ dubbelglas ligt die terugverdientijd op een jaar of twaalf, bij zonnepanelen is het rendement sterk afhankelijk van de niet altijd even consistente subsidieregeling van het Rijk.

 

Waar mogelijk installeert Woonbron ook zonneboilers, gekoppeld aan een energiezuinige HR+ ketel. Zo zal een complex van 112 woningen uit het begin van jaren vijftig in Dordrecht worden voorzien van een zonneboiler die is gekoppeld aan een nog energiezuinigere HR-107-ketel. ‘Het energielabel stijgt daar dan meteen van niveau F naar niveau B’, zegt Smijers.

 

Gras

 

Waar bij sommige woningblokken het dak in de schaduw ligt, onderzoeken Smijers en Croon de mogelijkheid voor een grasdak. ‘Dat isoleert, vormt een goede waterbuffer bij extreme regenval en haalt veel stof uit de lucht’, aldus Smijers.

 

Nu het kabinet subsidies beschikbaar stelt voor grootschalige isolatieplannen (voor zo’n 100 duizend woningen), is het de vraag of er grenzen zijn aan de beschikbaarheid van voldoende specialistische vaklui. De Rotterdamse corporatie is echter niet bang dat er straks te weinig aannemers zijn om het werk te kunnen verrichten of dat het HR-glas uitverkocht raakt. ‘Tot nu toe schrijven aannemers in ruim onder de prijs.’

 

Dat corporaties hun miljardenvermogens niet eerder hebben ingezet, komt doordat beleid vooral was gericht op het beheer en in stand houden van de woningvoorraad, aldus Smijers en Croon.

 

‘We staan nu voor een transitie naar investeren in toekomstwaarde. Dat is geen luxe meer, maar noodzaak. Alleen al het energieverbruik van de Woonbron-woningen veroorzaakt bijna 200.000 ton broeikasgas per jaar. Dat is een aanzienlijk aandeel van het broeikasprobleem dat we met de huidige Nederlandse samenleving veroorzaken. Om in de toekomst een gezonde woonomgeving te bieden en tegelijk wonen betaalbaar te houden, moet Nederland investeren in het verduurzamen van de bestaande voorraad. Dat is een investering- en financieringsopgave die voor de meeste corporaties nieuw is.’

 

Corporatiekoepel Aedes kan niet reageren op de vraag of de Rotterdamse corporatie tot de koplopers in Nederland behoort, laat staan dat Aedes kan aangeven welke corporaties achterlopen op het gebied van de energiebesparing. ‘We hebben veel cijfers, maar het energiebeleid hebben we niet in beeld. Het is wel een goed idee om dat eens in kaart te brengen’, zegt woordvoerder Bosman.

 

Geen huurverhoging

 

Ymere, met 80 duizend woningen in Amsterdam en Almere nog een maatje groter dan Woonbron, heeft wel prompt een verhaal paraat. ‘We werken hard aan stadsverwarming en zonne-energie’, zegt woordvoerder Iris Schmohl. ‘En voor zover mogelijk willen we alle woningen in Amsterdam voorzien van spouwmuurisolatie. Dat willen we doen zonder huurverhoging en zonder dat de mensen daarvoor hun woningen hoeven te verlaten.’

 

Ymere kent grosso modo soortgelijke plannen als Woonbron in Rotterdam. De komende tien jaar moeten 50 duizend woningen met reguliere renovatie snelle energielabelstappen maken. Waar nu nog veel Ymerewoningen slechts over een D- of E-label beschikken, is het de bedoeling om straks overal het B-label te bereiken. Ook wil Ymere versneld oude verwarmingsketels vervangen. ‘Dit doen we trouwens niet alleen voor het milieu, maar ook om het gezondheidsgevaar van een vergiftiging met koolmonoxide tegen te gaan’, aldus Schmohl.

 

Ook voert Ymere verschillende proefprojecten uit om allerlei vormen van innovatie te testen. Zo worden in Floradorp, een oude wijk in Amsterdam-Noord, woningen zonder gasaansluiting opgeleverd. Met behulp van zuinige elektrische wandplaten wordt comfortabele warmte bereikt. In Almere zijn 128 bestaande woningen inmiddels uitgerust met zonnepanelen.

 

Breburg Wonen, goed voor 30 duizend woningen in Breda en Tilburg, heeft grootse pannen. De wooncorporatie wil in 2044 geheel CO?-neutraal zijn, dus netto geen fossiele energie meer verbruiken. ‘In de nieuwbouw bereiken we nu al forse reducties door onder meer warmtekoudeopslag’, aldus een woordvoerder.

 

Zo’n systeem is nu vooral in opmars bij kantoren, maar biedt ook veel energievoordeel in wooncomplexen. Het principe is dat in de winter relatief warm water uit de bodem wordt opgepompt voor verwarming en in de zomer relatief koel water voor koeling wordt aangewend. Breburg heeft voor de komende tien jaar 200 miljoen euro uitgetrokken om energiemaatregelen te nemen. In de bestaande woningvoorraad is de ambitie om bij groot onderhoud het energie B-label te behalen. Breburg onderzoekt nog of dit haalbaar is.

 

Ook wordt bekeken of, net als bij Woonbron, de driedubbelslag kan worden gemaakt: sneller milieurendement, huurders van te hoge energierekeningen verlossen en de lokale bouw stimuleren. ‘Er hoort zeker bij dat we onze huurders informatie moeten verstrekken hoe ze zuiniger kunnen omspringen met energie. Want met alleen technische maatregelen kom je er niet. Gedrag is uiteindelijk zeker zo belangrijk.’

 

Subsidie voor bouw én klimaat

 

Het kabinet heeft voor 2009 en 2010 320 miljoen euro uitgetrokken om corporaties investeringen te laten doen waarmee hun huizen twee energielabels stijgen of het energiezuinige B-label halen. Van die investering mag 44 procent worden afgetrokken van de vennootschapsbelasting.