Warmtepompen (en airco’s) vanaf 1 januari 2024

Auteur: mr. Alphons van den Bergh

Warmtepompen en airco’s zijn nodig om comfortabel te kunnen wonen. Een goed binnenklimaat is niet alleen gezonder, maar verbetert ook de arbeidsproductiviteit. Wel zo handig, nu steeds meer mensen ook na de corona-lockdown (deels) thuis blijven werken. Met het oog op de (versnelde) energietransitie is het streven om iedereen zo snel mogelijk over te kunnen laten gaan op hernieuwbare energie. De Noodverordening hernieuwbare energie van de EU wakkert de behoeft aan energietransitie verder aan. De noodverordening bepaalt ook dat de beslistermijnen voor bijvoorbeeld warmtepompen, als zij vergunningplichtig zijn, binnen één maand worden beantwoord.

In mijn eerdere opinie over airco’s heb ik uitvoerig uiteengezet hoe je erachter komt of een airco omgevingsvergunningplichtig is of niet. In vervolg op die opinie ben ik voor de technische bouwactiviteit nagegaan of de Omgevingswet hier verandering in brengt.

In deze opinie belicht ik de ruimtelijke kant van de bouwactiviteit, ook wel de omgevingsplanactiviteit voor bouwwerken genoemd. Dat doe ik aan de hand van een 5 vragen:

1. Wordt toestemming gevraagd om een airco of warmtepomp te mogen plaatsen aan de gevel?
2. Is de airco of warmtepomp rechtstreeks toegestaan in het omgevingsplan?
3. Is de airco of warmtepomp als categorie aangewezen als een vergunningsvrij bouwwerk voor de omgevingsplanactiviteit bouwwerken (artikel 2.29 Bbl)?
4. Is de airco of warmtepomp alsnog uitgezonderd van de vergunningsvrije categorie bouwwerken voor de omgevingsplanactiviteit bouwwerken (artikel 2.30 Bbl)?
5. Is in het omgevingsplan een omgevingsvergunningplicht opgenomen (omgevingsplanactiviteit) voor het bouwen van de airco of warmtepomp en voldoet de aanvraag aan de geldende beoordelingsregels?

Wat is aangevraagd?

In deze opinie wil een burger een warmtepomp aan de voorgevel bevestigen. Het gaat bij deze vraag om vast te stellen dat hetgeen wordt aangevraagd een bouwwerk is of niet. Is de conclusie dat hetgeen is aangevraagd geen bouwwerk is, dan kom je niet toe aan een omgevingsplanactiviteit bouwwerken.

Geen bouwwerk, toch omgevingsplanactiviteit

Let op! Dit betekent niet dat in zijn geheel geen omgevingsvergunning nodig is. Het kan goed zijn dat hetgeen de initiatiefnemer wil realiseren toch in strijd is met het omgevingsplan. Het gaat dan alleen om een andere omgevingsplanactiviteit. Denk bijvoorbeeld aan het dempen of verdiepen en verbreden van watergangen. Die activiteiten kunnen evengoed omgevingsvergunningplichtig zijn. Het gaat dan echter om een omgevingsplanactiviteit “werken of werkzaamheden”.

In het voorbeeld van de airco/warmtepomp aan de gevel is sprake van een bouwwerk zonder dak. Zie hierover mijn eerdere opinie over de technische bouwactiviteit.

Rechtstreeks toegestaan in omgevingsplan?

De volgende vraag die beantwoord moet worden is of de airco of warmtepomp al rechtstreeks is toegestaan in het omgevingsplan. Daarmee bedoel ik dat het bevestigen van de airco of warmtepomp aan de voorgevel is toegestaan volgens het omgevingsplan, zonder dat daarvoor een omgevingsvergunning moet worden verleend.

Als namelijk in het omgevingsplan is bepaald dat een airco en warmtepomp aan de voorgevel is toegestaan, dan kom je ook niet toe aan de vraag of de bevestiging hiervan is aangewezen als een vergunningsvrije categorie bouwwerken. Immers de omgevingsvergunning voor een omgevingsplanactiviteit is alleen nodig als de voorgenomen activiteit vergunningplichtig is volgens het omgevingsplan, of als de activiteit in strijd is met het omgevingsplan (zie artikel 1.1 lid 1 en bijlage A Ow).

Vergunningvrij?

Als blijkt dat het bevestigen van de airco of warmtepomp aan de voorgevel in strijd is met het omgevingsplan, dan is een omgevingsvergunning voor de omgevingsplanactiviteit bouwwerken niet nodig als de airco of warmtepomp valt onder een categorie van bouwwerken die is aangewezen als vergunningsvrij voor de omgevingsplanactiviteit bouwwerken.

De volgende bouwwerken zijn onder voorwaarden aangewezen als vergunningsvrij (artikel 2.29 Bbl):

• Onderhoud en beheer aan bestaande bouwwerken
• Dakkapel
• Dakramen
• Zonnecollectoren en zonnepanelen op een dak
• Kozijnen en gevelpanelen
• Zonwering
• Afscheiding balkons en dakterrassen
• Tuinmeubilair
• Sport- en speeltoestellen
• Erfafscheiding
• Constructie opvangen terreinhoogteverschil
• Vlaggenmast
• Antenne-installaties
• Bouwwerken voor infrastructurele en openbare voorzieningen
• Tijdelijke hulpconstructies voor het realiseren van bouwwerken
• Overige bouwwerken, maximaal 1 meter hoog en 2 m2.

De airco of warmtepomp die aan de voorgevel gevestigd is, is geen vergunningsvrij bouwwerk. Voor overige bouwwerken geldt, net als onder het Bor, dat de hoogte moet worden gemeten vanaf de grond, althans vanaf het aansluitend afgewerkt terrein (artikel 2.23 Bbl).

Uitzondering vergunningsvrij voor cultureel erfgoed

Als de bovenstaande vergunningsvrije omgevingsplanactiviteiten betrekking hebben op (voorbeschermde) monumenten, dan kunnen die activiteiten alsnog vergunningplichtig zijn (artikel 2.30 Bbl). Die vergunningplicht geldt dan weer niet voor onderhoud waarbij detaillering, profilering, vormgeving, kleur en materiaalsoort niet verandert, of voor bijvoorbeeld dakramen die voldoen aan de voorwaarden van artikel 2.29 Bbl.

OPA of BOPA?

Als duidelijk is dat het aangevraagde bouwwerk alleen kan worden gerealiseerd met een omgevingsvergunning voor een omgevingsplanactiviteit, dan rest de vraag: een binnenplanse (OPA) of buitenplanse omgevingsplanactiviteit (BOPA).

OPA

Welke vergunning het wordt is afhankelijk van de planregels in het omgevingsplan. In het omgevingsplan kan een omgevingsvergunningplicht worden opgenomen voor een omgevingsplanactiviteit voor bouwwerken. Dit is gebeurd via de bruidsschat omgevingsplan (artikel 22.6 bruidsschat omgevingsplan). Ook de beoordelingsregels, de criteria voor vergunningverlening, zijn in het omgevingsplan opgenomen (artikel 22.9 bruidsschat omgevingsplan). Eén van die beoordelingsregels betreft de welstandseisen. Als aan de beoordelingsregels (zoals de redelijke eisen van welstand uit de welstandsnota) wordt voldaan, dan kan de omgevingsvergunning voor de omgevingsplanactiviteit voor bouwwerken binnenplans (OPA) worden verleend.

BOPA

Wordt niet aan die beoordelingsregels voldaan, of is in het omgevingsplan geen binnenplanse omgevingsvergunningplicht opgenomen, dan kan de omgevingsvergunning voor de omgevingsplanactiviteit voor bouwwerken slechts buitenplans (BOPA) worden verleend.

Dit laatste zal vlak na de inwerkingtreding van de omgevingswet nog niet snel voor komen door de binnenplanse omgevingsvergunning via de bruidsschat. Het staat gemeenten echter vrij om na inwerkingtreding deze binnenplanse omgevingsvergunning te schrappen of te wijzigen.

De conclusie voor de airco en warmtepomp: omgevingsvergunningplichtige omgevingsplanactiviteit voor bouwwerken

Toegespitst op de warmtepomp en airco die aan de voorgevel wordt bevestigd, volgt uit de Omgevingswet en het Bbl, dat deze bouwwerken voor de omgevingsplanactiviteit voor bouwwerken vergunningplichtig zijn, omdat:

1. Het omgevingsplan deze bouwwerken niet rechtstreeks mogelijk maakt (zie artikel 22.6 bruidsschat); en

2. De airco en warmtepomp die worden bevestigd aan de voorgevel ook niet zijn aangewezen als vergunningsvrije bouwwerken (artikel 2.29 Bbl).