'Meer centrale sturing op bestrijden bodemdaling'

Bodemdaling in veeweidegebieden moet zoveel mogelijk worden afgeremd om de uitstoot van CO2 door veenoxidatie te beperken. Maar maatregelen zullen grote gevolgen hebben voor de boeren op veenweideland. Die moeten daarom gecompenseerd worden. Dat stelt de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) in een advies aan het kabinet.

Verlaging

In veenweidegebieden, waar de grond bedekt is met een laag nat veen, moet het grondwaterpeil door waterschappen vaak flink worden verlaagd om het gebruik voor de landbouw mogelijk te maken. Veengronden, vooral aanwezig in het Groene Hart, Noord-Holland, Friesland en Groningen zijn vooral graslanden voor melkveehouderijen: de slappe grond maakt het gebruik van landbouwmaterieel voor akkerbouw lastig of onmogelijk. Maar door het afvoeren van water komt het veen in aanraking met lucht en verliest het zijn watervasthoudende werking. Daardoor klinkt de bodem in, op sommige plaatsen met centimeters per jaar. En dat proces is al vele decennia aan de gang.

Problemen

De laatste jaren levert de bodemdaling echter steeds meer problemen op, zoals verzilting van de grond en het grondwater en de toename van kwelwater. Bovendien worden gebouwen, wegen en installaties beschadigd, en wordt het wegpompen en afvoeren van het water steeds duurder voor waterschappen. Daarnaast resulteert het oxideren van het veen in een verhoogde uitstoot van CO2, die volgens het Klimaatakkoord juist sterk verminderd moet worden. Een verdere bodemdaling is daarom geen optie meer, stelt het Rli.

Maatregelen

Het adviescollege roept het kabinet daarom op om forse maatregelen te nemen: het zoveel mogelijk verhogen van het waterpeil in de veenweidepolders. Voor veel waterschappen is deze discussie niet nieuw. In veel waterschappen heerste vroeger het adagium ‘peil volgt functie’, waarbij het waterpeil zoveel werd aangepast als nodig was voor een goede grondbewerking. Maar op steeds meer plekken kiezen waterschappen inmiddels voor ‘functie volgt peil’, waarbij juist een optimale grondwaterstand centraal staat. Gebruikers van de grond, zoals boeren, moeten zich aanpassen aan de mogelijkheden die het land biedt. Maar een gerichte landelijke sturing ontbreekt, ziet het Rli. Ze adviseert daarom om over tien jaar een bodemdalingsreductie van 50% wettelijk verplicht te stellen, en 70% in 2050.  

Aanpak

Om dat uit te voeren is een gebiedsgerichte, regionale aanpak nodig, stelt de Raad. Met zoneringskaarten moeten provincies en andere belanghebbenden aangeven waar de waterstand kan worden verhoogd en hoever dat kan, en welke gebieden de hoogste prioriteit hebben. Om die peilverlaging uit te voeren zijn de waterschappen nodig.

Vergoeding

Maar die peilverlaging zal voor gebruikers van het veenweidelandschap, met name boeren, grote gevolgen hebben. Door de nattere ondergrond is het houden van vee moeilijker, en groeit het gras slechter, waardoor een boer meer veevoer moet kopen. Veel boeren zullen daarom extensiever moeten weiden, maar moeten daarvoor wel gecompenseerd worden. Bijvoorbeeld met een vergoeding voor de bespaarde CO2 in de vorm van een bepaalde bedrag per liter melk.