Weg met de weidevogelomelet

Sinds 1960 is meer dan zestig procent van de Nederlandse weidevogels verdwenen, meldt Vogelbescherming. Een navrant percentage, in de wetenschap dat juist het gras- en waterrijke Nederland de belangrijkste broedplaats in Europa is voor de weidevogels. Nu is er sinds jaar en dag in Nederland een vergoeding voor boeren die nesten markeren en met een boogje om de jonge vogelgezinnetjes heen maaien. Erg effectief is dit agrarisch natuurbeheer niet gebleken. Juist in dit 'jaar van de kievit' gaat het met de kievit niet crescendo. Het aantal broedende exemplaren bedraagt grofweg de helft van weleer.

Desastreus

De laatste paar jaar zijn al helemaal desastreus, zegt David Kleijn, hoogleraar plantenecologie en natuurbeheer aan Wageningen Universiteit. 'Door de zachte winters komt de vegetatie sneller op gang en gaan de boeren dus ook eerder maaien. De weidevogels passen zich om onbekende redenen niet aan. We weten niet waarom ze niet eerder beginnen met broeden. Waar boeren eind vorige eeuw voor het eerst gemiddeld 11 dagen maaiden nadat de kuikens zijn uitgekomen, maaien ze de laatste jaren ongeveer twee dagen vóórdat  de eieren zijn uitgekomen. Er groeien geen kuikens op.'

Weidevogelgehakt
Het weidevogelgehakt van weleer tendeert dus naar weidevogelomelet. Het Ministerie van Economische Zaken probeert het tij te keren. Om de vergoeding te krijgen waarmee jaarlijks een lieve somma van veertig miljoen euro is gemoeid, moeten boeren tegenwoordig voor het  agrarisch natuurbeheer samenwerken in grote collectieven. Per collectief is een beëdigde en gecertificeerde leider aangesteld onder wiens aanvoering een plan voor het gebied tot stand komt.

Kerngebieden
Provincies moeten die plannen goedkeuren alvorens de geldbuidel wordt getrokken. 'Collectieven zullen veel beter werken, vooral omdat ze rond weidevogelkerngebieden in de buurt van gebieden van Natura 2000 en Natuurnetwerk Nederland operationeel zijn', zegt Tjeerd Talsma (PvdA), gedeputeerde Natuur en Milieu in Noord-Holland. De provincie kent vier collectieven die nu bijna een jaar aan de slag zijn.

Eiwitrijke snede
Als Nederland het belangrijkste land is in Europa voor de weidevogels, is Noord-Holland de belangrijkste provincie, zeggen natuurorganisaties. Maar ook Talsma kent de trieste cijfers. 'Ze liegen er niet om. Het is een praktijk van vallen en opstaan, maar ik wil niet pessimistisch zijn.'

Want er worden wel degelijk resultaten geboekt in gebieden als de Eilandspolder, Waterland en Texel. Nestmarkering hoeft niet meer met stokjes maar kan via een app waarbij de boer op een scherm in zijn tractor kan zien hoe hij moet maaien. En Talsma weet ook wel dat de eerste snee het meest waardevol is. 'Maar als de boeren wachten met maaien, dan gaat het nog steeds om de eerste eiwitrijke snede.'

           
Eigen benen
Volgens Talsma zijn de plannen van de nieuwe collectieven scherp beoordeeld en zal de hoogte van de subsidie afhankelijk zijn van de daadwerkelijk gerealiseerde ambities. 'Gedeputeerde Staten heeft bovendien zojuist de regels voor verpachting in 2017 vastgesteld. Daarmee zijn de  pachters op de zogeheten BBL-gronden die thans eigendom zijn van de provincie, verplicht na 15 juni te maaien en hun eerste snee uit te stellen totdat de kuikens van de weidevogels op eigen benen kunnen staan.'

Nieuwe collectieven
Ook Zuid-Holland ziet lichtpuntjes. Midden-Delfland en het Collectief Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden zijn voorbeelden waar het nieuwe agrarisch natuurbeheer voor de instandhouding van de weidevogels de goede kant opgaat. Ook werken betrokken burgers mee. Ook in Zuid-Holland overheerst de verwachting dat het beheer van weidevogelgebied door de nieuwe collectieven efficiënter en effectiever is dan subsidieovereenkomsten met duizenden agrariërs afzonderlijk.