Vertraging Didam-arrest voor rekening gemeente

Als het Didam-arrest tot vertraging leidt bij het uitvoeren van gemeentelijke gebiedsplannen, dan is het aan gemeenten zelf om die vertraging in te halen. Dat zei Hugo De Jonge, minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, begin deze week in antwoord op Kamervragen van JA21 en het CDA.

Voorkeurspartij

Bij het Didam-arrest van 26 november 2021 heeft de Hoge Raad de gemeente Montferland op de vingers getikt over de onderhandse verkoop van onroerend goed. De gemeente mag niet zomaar onroerende zaken exclusief aan een voorkeurspartij te koop aanbieden zonder dit vooraf kenbaar te maken, zo oordeelde de HR. Ook als een gemeente privaatrechtelijk handelt, gelden de algemene beginselen van behoorlijk bestuur.

Gelijkheidsbeginsel

Daaronder valt ook het gelijkheidsbeginsel. En dus moeten gemeenten bij verkoop van een onroerende zaak (zoals bouwrijpe grond) gegadigden die hierin interesse hebben een gelijke kans bieden. Dat is niet alleen het geval als die gegadigden zich al gemeld hebben, maar ook als redelijkerwijs te verwachten is dat er meer gegadigden zijn. De selectie moet vervolgens objectief, toetsbaar en redelijk zijn. Alleen als bij voorbaat vaststaat dat er maar één serieuze kandidaat is, hoeft de gemeente geen mededingingsruimte te bieden. Als een gemeente denkt dat er maar één serieuze kandidaat is, moet ze dit van tevoren aangeven. Ook dat moet volgens objectieve, toetsbare en redelijke criteria.

Complexe gebiedsontwikkeling

Daarmee zijn gemeenten terug bij af, zo betogen (juridisch) adviseurs Hélène Schepens en Roger Kersten op stadszaken.nl. 'De partnerselectie is hard nodig om problemen op onder andere de woningmarkt sneller op te lossen.' Bij 'complexe, risicovolle en langdurige gebiedsontwikkelingen' moet de gemeente al in een vroeg stadium samenwerken met een partner om plannen te kunnen realiseren. Zelf een uitgewerkt plan maken en dat voor de beste prijs verkopen pakt in de praktijk niet goed uit, menen ze. 'Gemotiveerd een-op-een verkopen is daarom een goede oplossing voor de uitdagingen van bijvoorbeeld de huidige woningmarkt.'

Private partijen

Maar volgens minister De Jonge zijn de gevolgen voor de woningbouwopgave beperkt. In driekwart van de gemeenten zou de grond voor woningbouw in handen zijn van private partijen en speelt het probleem van onderhandse verkoop dus niet. In die gevallen waar het wel speelt en de gemeente niet volgens de regels van het Didam-arrest heeft gehandeld, zal de gemeente alsnog de verkoop bekend moeten maken om andere kandidaten een gelijke kans te bieden. In eerste instantie kan dit leiden tot vertraging, maar als de overeenkomst er eenmaal ligt kan het winst opleveren, meent de minister. 'Er is minder ruimte voor heronderhandelen of het stellen van extra eisen en dat kan de snelheid van de woningbouw ten goede komen.'

100.000 woningen

De minister verwijst ter ondersteuning van gemeenten verder naar een factsheet van de landsadvocaat over de betekenis van het Didam-arrest voor overheden en naar het Expertteam Woningbouw, waar gemeenten kunnen aankloppen. De minister ziet in de uitspraak van de HR geen aanleiding om de ambitie van 100.000 woningen per jaar te verlagen.