Asbest eraf, zonnepaneel erop

Met een speciale subsidie voor boeren wil Den Haag twee vliegen in één klap slaan: minder asbest op de daken, meer zonne-energie. Niet iedereen denkt dat deze regeling zal aanslaan.

Duurzaamheid
Het gebruik van duurzame energie is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor de portemonnee van gemeenten. In een serie artikelen belicht Binnenlands Bestuur succesvolle lokale initiatieven.

In de noordoostpunt van Overijssel heeft veehouder Erik Back een stal met 150 melkkoeien en een stal met 100 stuks jongvee. Om het dak van die tweede stal te kunnen zien, moeten we het erf af, de wei in. Na enkele meters door het gras banjeren zien we het: een enorm, schuin aflopend dak, op het zuidoosten gericht en nagenoeg compleet vol gelegd met zonnepanelen. 

‘Ik heb gegokt en geluk gehad’, zegt Back. Twee jaar geleden meldde hij zich voor de provinciale regeling ‘Asbest van het dak, zonnepanelen erop’. Mits een boer voldoende asbest verwijderde, kon hij subsidie op zonnepanelen krijgen: bijna een euro per kilowattuur. Back nam de gok, vroeg op grond van zijn verbruik het maximale subsidiebedrag: 50.000 euro, en kreeg het.

Sinds de panelen er liggen, betaalt Back niets meer voor elektriciteit. Eerst moet de besparing worden weggestreept tegen de investering, daarna is het puur besparen. En dan is er ook nog het klimaatvoordeel: geen uitstoot van CO2.

Backs verhaal trok aandacht, omdat hij door de subsidie in 2,5 jaar tijd uit de kosten komt. ‘Vier jaar als je de kosten voor asbestverwijdering meerekent. Nog altijd mooi.’ Hij wijst naar waar de boerderij en de stal stonden, met het asbest erin. Ze werden gesloopt, ruimte scheppend voor de nieuwe boerderij die zijn voltooiing nadert.

Overijssel trok 3 miljoen euro uit voor de regeling. Back en 114 collega’s maakten er gebruik van, waarmee de gemiddelde subsidie op 26.000 euro uitkwam.

Creatieve wegen
Gedeputeerde Theo Rietkerk vertelt hoe Overijssel doelen stelde voor duurzame energievormen, met een nadruk op zonne-energie, nadat Provinciale Staten zich hadden uitgesproken tegen méér windmolens. ‘We zochten creatieve wegen.’

Voor de landbouw ontstond het idee om zonne-energie te koppelen aan iets anders op het dak van menig boerenschuur: de asbest golfplaten, er in de jaren zeventig en tachtig opgelegd. Rietkerk: ‘Asbest is hier heel veel gebruikt, vooral in Twente. Daar werd het geproduceerd, en er overlijden nog altijd mensen aan. Het zit er overal: paden, erfafscheidingen, waslijnen.’

Door de subsidie op boerendaken genereert Overijssel nu al meer zonne-energie dan het streven op korte termijn was, stelt Rietkerk. ‘Zonnepanelen leveren een substantiële bijdrage. En die is zeer welkom, want op biomassa lopen we achter.’

Geïnspireerd door Overijssel besloot toenmalig CDA-staatssecretaris Atsma tot de regeling ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’. Hij sloot een convenant met de provincies, die de regeling rond deze zomer zullen openstellen.

Als portefeuillehouder energie van de provinciekoepel IPO voert partijgenoot Rietkerk de regeling uit, met Land- en Tuinbouw Organisatie Nederland (LTO). Als er landelijk minstens 4.000 tot 5.000 boeren meedoen, kan de regeling jaarlijks 64 gigawattuur zonne-energie opleveren, waarvan 10 procent in Overijssel. Rietkerk weet wat daarbij voor de boeren van belang is. ‘Ze willen de investering snel terugverdienen. Bij acht jaar zeggen ze: “succes ermee, ik weet niet eens of ik hier dan nog woon”.’

Melkveehouder Erik Back, lokaal LTO-bestuurder, meent dat boeren de investering niet snel genoeg terugverdienen. Ze krijgen ‘veel minder’ vergoed voor de asbestverwijdering dan in de oude regeling: een derde van de kosten, met 7.500 euro als maximum. ‘Het zou me verbazen als het storm ging lopen. Met zo’n aanbod kun je beter wachten op de volgende, goedkopere generatie zonnepanelen. Boeren die toch al sloopplannen hebben, doen het misschien nog, maar voor de rest...’

En de fiscale aftrekmogelijkheden voor panelen dan? Back: ‘Daarvoor moet je winst maken. En als je al winst maakt, gebruik je die vaak voor investeringen. Weg aftrek.’ Is hij niet bang voor asbest? Ach, op het erf staat nog een schuurtje met het spul, hij denkt dat het wel los loopt.

Back wijst richting Duitsland, vijf kilometer verderop. ‘Als je daar over de snelweg rijdt, zie je de ene na de andere schuur vol panelen. Duitsers kunnen ook rekenen, dus moeten er aantrekkelijkere regelingen zijn.’ Rietkerk: ‘De Duitsers handelen simpelweg naar de langetermijnagenda; wij zijn kampioen veranderen, ook door alle kabinetswisselingen.’

Kippen- en varkenshouders zouden nog het minst genegen zijn tot zonne-energie. De lagere prijs voor elektriciteit die ze als grootverbruiker betalen, weerhoudt hen van overstappen. Rietkerk wil dat zo laten: ‘Lastenverzwaring, daar moet je niet aan beginnen in deze crisistijd.’

Wel maakt hij zich, onder meer bij de SER in de aanloop naar het energieakkoord, sterk voor het idee om groene stroom goedkoper en zo aantrekkelijker te maken. En om duurzaam investerende ondernemers en particulieren goedkoop te laten lenen, zoals Overijssel doet. ‘Het kost ons niets: het geld komt weer terug, waarna een ander het weer gebruikt. Ook het rijk pakt nu revolving funds op.’