Oude waterlopen redden de Achterhoek

Op landgoed ‘t Medler bij Vorden in de Achterhoek is door minutieus speurwerk op hoogtekaarten het oorspronkelijke watersysteem teruggevonden, waaronder oeroude beken. Een deel ervan is opnieuw uitgegraven en recent opgeleverd. Landgoedeigenaar, waterschap en pachtboeren werken voorbeeldig samen langs de lijnen van de geschiedenis.

Boompjes

Met zijn laarzen aan sopt Louis Lansink door een drassige brede strook. De slenk is kort geleden vrij van obstakels gemaakt, waaronder een schuur met een asbestdak. Overal zijn piepkleine boompjes geplant. In het midden is de liefst twintig meter brede beek op zijn diepst, hooguit dertig centimeter. Het contrast met de Baakse beek die honderd meter verderop razend snel water naar de IJssel voert, kan niet groter. De Baakse beek is een watersnelweg. Op sommige plaatsen is de beek wel twee meter diep en slechts zeven meter breed.

't Medler

Lansink, specialist in bodemkartering bij Waterschap Rijn en IJssel, staat in de nieuwe Vordense beek op het eeuwenoude landgoed ‘t Medler in de Achterhoek. We staan in het centrum van 300 hectaren bossen en weiden in het karakteristieke coulisselandschap tussen Vorden en Ruurlo. Snaterende eenden en gakkende ganzen overstemmen het lenteachtig ­gekwinkeleer van mezen en vinken.

Verloren beken

Als een monnik speurde Lansink op hoogtekaarten naar verloren en onzichtbare beken van het middeleeuwse watersysteem. De nu flink verdroogde Achterhoek was toen een grotendeels nat moeras dat regenwater vasthield en het als een spons via beekloopjes en slenken langzaam afgaf naar lager gelegen delen om uiteindelijk in de IJssel te stromen.voorwaarts te gaan’, zegt Louis Lansink  op de terugweg naar Huize Medler.

Stromen

Op kaarten en daarna door grondboringen vond Lansink tientallen van die verloren gewaande beekjes terug tussen de hogere dekzandkoppen. De zojuist opgeleverde nieuwe Vordense beek is er een van. Als de beek volgend jaar wordt aangetakt op de gekanaliseerde Baakse beek kan het water weer naar hartenlust stromen op het verdroogde landgoed.

Kamelenbult

De drassigheid waarin we nu lopen, is louter het gevolg van het gestegen grondwater en de overvloedige winterregens. Eveneens drassig zijn de greppels die ontstonden omdat eertijdse gebruikers grond ophoogden om er bomen te planten op langwerpige zandheuveltjes (rabatten). ‘En kijk, hier, zie je het grondwater uit deze dekzandrug lopen? We noemen zo’n zandhobbel een kamelenbult.’

Landschap lezen

Met Louis Lansink lopen is landschap lezen. ‘Met het waterschap hebben we in 2017 een landgoedvisie opgesteld om in de hele regio ons beter weerbaar te maken tegen vooral droogte. Ik ben aangesteld om het onzichtbare zichtbaar te maken en een zogeheten hydrologisch perspectief te schetsen voor een klimaatbestendig watersysteem. We zijn al met zeker zes naburige landgoederen in gesprek om ook daar oude beeklopen terug te graven, zo ondiep en zo breed mogelijk’, zegt hij. 

Opgeleide beek

We soppen verder in de dertig hectare nieuwe natte natuur waar tot voor kort de tractoren nog gras maaiden. We stuiten op een smalle ‘opgeleide beek’ die via een heus aquaduct straks water uit de Baakse beek over de nieuwe Vordense beek heen brengt en naar de gracht om Huize Medler voert.

Late Middeleeuwen

Ook dit beekje is een vondst uit de late Middeleeuwen’, wijst Lansink. ‘Mensen hebben hier indertijd een aftakking gemaakt om een weide te bevloeien of gracht rond het landhuis van water te voorzien.’ Dankzij het teruggevonden ­waterloopje staat er straks weer beek­water in de gracht in plaats van opgepompt grondwater. ‘We moeten een stap terugzetten om ­­voorwaarts te gaan’, zegt Louis Lansink  op de terugweg naar Huize Medler.

Emotie

Landgoederen vormen daarom een ideaal terrein voor herstel van bodem en waterstructuur. ‘t Medler is een fraaie proeve om historische elementen als beeklopen, rabatbossen en vloeivelden in het eigentijdse jargon van ‘water en bodem sturend’ te gieten, zegt dijkgraaf Hein Pieper als hij aanschuift in de keuken. ‘We staan voor de opgave om landbouw en bebouwing aan te passen aan het water en de bodem, in plaats van omgekeerd. 

Meebewegen

De klimaatverandering maakt dat we van een maakbaar landgebruik meer moeten meebewegen met de natuur’, vat Pieper samen. ‘En het mooie is dat we dit hier niet op een kleine postzegel uitproberen, maar op een landgoed van 300 hectaren, en samen met de buren in de toekomst hopelijk op 7000 hectaren. Zo werken we aan een robuust, klimaatbestendig grondgebied in de Achterhoek.’

Lees de hele reportage deze week in BB06 (inlog).