Krimp deelt Nederland in tweeën

Nederland krimpt. Dit wil zeggen: vanaf 2035 zal de bevolkingsomvang landelijk afnemen, om in 2050 weer te stabiliseren. In Zuidoost-Limburg, Zeeuws-Vlaanderen en Oost- en Noordoost-Groningen zien gemeenten hun aantal inwoners op dit moment al teruglopen. Vooral jongeren en hogeropgeleiden trekken naar de stad, of vestigen zich in België of Duitsland.

De komende vijftien jaar krijgt naar verwachting 60 procent van alle Nederlandse gemeenten te maken met krimp. Hierbij ontstaat ook een tweedeling tussen grote gemeenten en de rest. Van de gemeenten met meer dan 100.000 inwoners is Maastricht de enige die echt met krimp te maken krijgt; de rest groeit door, of blijft stabiel.

De hardste klappen vallen in de kleinste gemeenten. Ruim een op de tien gemeenten krijgt te maken met een bevolkingsafname van 10 procent of meer. Dit zijn vrijwel uitsluitend gemeenten met minder dan 50.000 inwoners. In absolute aantallen verliezen Heerlen en Kerkrade de meeste inwoners. Heerlen, dat nu ruim 90.000 inwoners telt, heeft straks 17.000 ingezetenen minder. Kerkrade raakt 9.000 van haar ruim 49.000 inwoners kwijt.

Bevolkingsdaling gaat in veel gemeenten gepaard met vergrijzing en ontgroening: het aantal ouderen neemt toe, het aantal jongeren daalt. Bevolkingskrimp heeft consequenties voor het voorzieningenniveau in de meest brede zin. Scholen lopen leeg, winkels en bedrijven trekken weg. Woningen dalen in waarde, en zijn moeilijk of helemaal niet meer te verkopen. Leegstand en verpaupering kunnen het gevolg zijn. Corporaties hebben minder mogelijkheden voor huurverhoging of de verkoop van woningen, waardoor zij minder geld tot hun beschikking hebben om te investeren.

In een op de vijf gemeenten is de krimp zo groot dat binnen vijftien jaar behalve het aantal inwoners ook het aantal huishoudens daalt. Dit betekent dat in deze gemeenten het aantal woningen zal moeten verminderen: slopen in plaats van bouwen. De daling van het aantal huishoudens manifesteert zich verreweg het sterkst in gemeenten tot 15.000 inwoners. Gemeenten die krimpen, krijgen al snel met financiële problemen te maken. Geld verdienen met bouwplannen is er niet meer bij. In deze special worden achtergronden geschetst bij de bevolkingsdaling in Nederland. Krimp: bedreiging of kans?

Meer cijfers over krimp zijn te vinden in het rapport Regionale bevolkings-, allochtonen- en huishoudensprognose 2007-2025 van het het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Het rapport is te downloaden op de sites cbs.nl en pbl.nl.