10 tips en trends duurzame gemeentehuisvesting

Duurzame gemeentekantoren zijn een must om te voldoen aan de doelstelling van het kabinet om in 2030 45% en in 2050 95% minder CO2 uit te stoten. ‘Naar aanleiding van gesprekken met collega’s over ontwikkelingen die wij in de markt signaleren, heb ik een top 10 samengesteld met de laatste tips en trends op het gebied van duurzame huisvesting’, aldus Willem Adriaanssen. ‘De tips en trends staan in willekeurige volgorde, maar eigenlijk draait alles om punt 10, geluk. Geluk is namelijk de hoogste vorm van duurzaamheid. Gebouwen maken gebruikers blij en dat bereik je op lange termijn alleen als alle zaken die met duurzaamheid te maken hebben, geregeld zijn.’

Willem vertelt dat de kennis over het belang van duurzame gebouwen bij gemeenten in Nederland groot is. ‘Er heeft een enorme omslag plaatsgevonden en die kennisontwikkeling is razendsnel gegaan. Een aantal jaren terug dienden wij nog uitgebreide informatie te verschaffen over het belang van duurzame gemeentekantoren. Nu is duurzaamheid het uitgangspunt. De vraag is alleen: hoe pakken we het aan? En daar helpen wij gemeenten graag mee’, vertelt Willem. ‘De top 10 geeft een inzicht in de belangrijkste tips en trends op het gebied van duurzame gemeentekantoren.’

1. Integrale benadering

Duurzaamheid is echt niet meer alleen maar de energieprestatie, maar wordt integraal bekeken en zowel op het vlak van de huisvesting als op de organisatie en de hele productie of procesketen van toepassing verklaard.

2. De gezonde (werk)omgeving

Het is noodzakelijk om de gezondheid van de leef- en werkomgeving te verbeteren. Gebleken is dat de luchtkwaliteit in diverse delen van Nederland helemaal niet zo goed is en dat daar gezondheids­schade door ontstaat. Steeds meer gebouw¬eigenaren en gebruikers realiseren zich dat een goed en comfortabel binnenklimaat belangrijk is. Een goed binnenklimaat zorgt ervoor dat het welbevinden van mensen toeneemt, het reduceert het ziekteverzuim en het bevordert de mate van concentratie en productiviteit. Een gezonde (werk)omgeving is een sterke driver om huisvesting aan te passen en te verbeteren.

3. CO2-neutrale huisvesting

Bij nieuwbouw of renovatie is het sturen op een gasloos gebouw de nieuwe standaard geworden. We willen af van de vervuiling door de verbranding van fossiele brandstoffen, of het nu gaat om CO2 of andere vervuilende stoffen. En doordat huisvesting een zeer lange levenscyclus heeft, is het nu tijd om te schakelen als je in 2030 en 2050 nog wilt voldoen aan de eisen.

4. Energieneutrale of energieproducerende huisvesting

Vanwege de ontwikkelingen in de bouwregelgeving is er inmiddels de verplichting tot het realiseren van bijna energieneutrale gebouwen (BENG). Veel opdrachtgevers vinden het aspect ‘bijna’ echter een vreemde stap en nemen maatregelen om al direct of op termijn te komen tot energieneutrale gebouwen, of liever nog: Nul op de Meter-gebouwen (NOM).

5. Energieopwekking en afgiftesystemen op basis van lage temperatuur

Vanwege het niet meer willen toepassen van gasgestookte installaties worden alternatieven toegepast, passend bij de schaal en specifieke energievraag van de gebouwsoort. Dit kan zijn de toepassing van warmtepompen met warmte-koudeopslag in de grond of luchtwarmtepompen op het dak. Ook wordt gebruik gemaakt van ‘open’ energieopslagsystemen zoals het oppervlaktewater, riothermie of gesloten warmtebuffers met water of koudebuffers met ijs.

6. Elektriciteitsopwekking

Om aan de huidige wetgeving te voldoen worden steeds vaker zonnepanelen toegepast. Op het gebied van zonnepanelen worden doorlopend nieuwe technieken toegepast en is er veel variatie. Om de capaciteit te vergroten wordt wel gezocht naar beschikbare ruimte, waardoor ook gevels voorzien worden van zonnepanelen, bijvoorbeeld als vaste zonwering, maar ook parkeerdekken en het maaiveld worden gebruikt. De toepassing van windenergie op en rondom gebouwen komt minder vaak voor, gezien de capaciteit. Daarbij wordt vaker ingezet op de toepassing van enkele grote windmolens rondom bedrijventerreinen of langs bestaande infrastructuur zoals wegen, dijken en spoorlijnen, waarna deze groene stroom via de inkoopkant wordt benut.

7. Circulaire materialen en systemen

Het begrip circulaire economie, hergebruik van circulaire materialen en systemen, wordt door de samenleving meer omarmd. Ook in de bouwsector is circulair bouwen en hergebruik van materialen aan de orde. We zien een verschuiving naar het realiseren van flexibele, demontabele en aanpasbare gebouwen waarin producten worden toegepast. De bouw heeft relatief een lange levenscyclus maar tevens hoge afvalvolumes, die in circulaire ketens verblijven. Doordat de milieubelasting steeds zwaarder gaat tellen middels de MPG-score komt dit ook bij de vergunningverlening en subsidie­mogelijkheden, zoals MIA/Vamil, terug. Daarin is ook steeds meer aandacht voor biobased bouwen.

8. Groene daken, gevels, interieurs en terreinaanleg

Veel meer gebouwen krijgen een groene uitstraling in zowel interieur als exterieur, omdat gebleken is dat dit een zeer positief effect heeft op de ervaring van mensen van de (werk)omgeving. Daarnaast zorgt de toepassing van ‘groen’ voor reductie van hittestress in de omgeving. We zien steeds meer groene daken en complete daktuinen met bomen en al. Ook zijn er steeds meer inspirerende voorbeelden van prachtige groene gevels. Maar ook in het interieur van gebouwen wordt groen structureel meegenomen en zijn er eyecatchers zoals een groene wand over meerdere verdiepingen hoog. Het verbeteren van de biodiversiteit rondom huisvesting krijgt ook meer aandacht, door een bewuste keuze van de soort planten en begroeiing en de toepassing van nestkasten, insectenhotels etc.

9. Klimaatadaptief bouwen

Gebouwen zorgen ervoor dat de bodem onder het bebouwde oppervlak niet meer de natuurlijke toevoer van water heeft. Op de meeste plekken is het daarom verplicht om maatregelen te nemen om hemelwater te bufferen, bijvoorbeeld met een wadi, en te infiltreren in de bodem, in plaats van de snelle afvoer via het (dan overbelaste) riool. Ook wordt er vaker voor gekozen om daken zo uit te voeren dat ze water vast houden, zoals bij groendaken of retentiedaken, wat ook nog een positief effect heeft op de energiehuishouding en hittestress op warme dagen reduceert. Bij de locatiekeuze speelt dit aspect inmiddels vaker een rol om ook het risico op wateroverlast, vanwege overstroming, te voorkomen.

10. Geluk

Maar uiteindelijk is de allermooiste trend waarschijnlijk dat er echt veel meer aandacht is voor het geluk van de mensen die gebruik maken van de bedrijfsgebouwen of kantoren. Huisvesting heeft een groot effect op hoe mensen zich voelen en mensen die zich prettig, comfortabel en gelukkig voelen zijn veel productiever. Bovendien wordt huisvesting waar mensen met plezier gebruik van maken langer gebruikt, wat op zichzelf ook weer een duurzame verbetering is.

Op de foto: WeenerXL. Copyright: Buro Kade.