Het pingpongspel rond corporaties

Het onlangs gesloten akkoord tussen het kabinet en Aedes over de woningcorporaties is de recentste loot aan de stam met talloze kabinetsplannen voor de volkshuisvesting. Komt er nu duidelijkheid?

Herzieningswet achterhaald

De laatste jaren is een aardig potje pingpong gespeeld rondom de huurwoningmarkt. De spelregels voor corporaties waren sinds de Woningwet 1901 niet wezenlijk veranderd. Corporaties zijn sinds 1995 bovendien overwegend zelfstandig en de Europese regels noodzaakten tot aanpassingen van het volkshuisvestingbestel. Na een lange voorbereidingsperiode werd in 2012 door de Tweede Kamer de Herzieningswet aangenomen. Die ligt sindsdien bij de Eerste Kamer, maar bleek met het regeerakkoord van 5 november 2012 achterhaald, gezien de plannen over het takenpakket van corporaties. Een wijziging van de conceptwettekst leek onvermijdelijk.

Minister Blok liet ballonnetjes op over de kabinetsplannen. Veel discussie veroorzaakte de voorgestelde inperking van het werkdomein voor corporaties, die in lijn lag met het regeerakkoord. Vanuit “het veld” kwam forse kritiek. Het afsprakenkader van Aedes en het kabinet wijkt nu weer af van het regeerakkoord. De afspraken worden uitgewerkt in de novelle.

Politiek is een speelveld van discussies en meningsvorming. Het leidt tot regelgeving, bedoeld als duidelijke juridische basis. Voor de volkshuisvesting is dat hard nodig. De regelgeving over het takenpakket voor corporaties is een lappendeken. In het Besluit Beheer Sociale Huursector kwam er steeds een prestatieveld bij. Vooral het prestatieveld “leefbaarheid” veroorzaakte een grijs gebied, waarna bovendien – buitenwettelijk - de term “nevenactiviteiten” is ingevoerd die tot nog meer onduidelijkheid leidde. “Europa” dwong tot keuzes. De lappendeken van regels was mede de aanleiding voor de Herzieningswet, die keuzes over het werkdomein bracht.

Pingpongtafel

Het politieke speelveld rond (vooral) het werkdomein lijkt nu op een pingpongtafel. Er is eerder een proces van steeds wisselend, dan van voortschrijdend inzicht is. Misschien omdat er maar moeilijk lastige keuzes worden gemaakt en men zich liever richt op repressieve maatregelen (toezicht) en financieel gerelateerde onderwerpen (inperking van het werkdomein waardoor commerciële activiteiten worden afgestoten en vermogen vrijkomt) dan op fundamentele onderwerpen. Of ligt de oorzaak dieper en klopt het fundament waarop met de regelgeving wordt voortgebouwd niet meer, waardoor het volkshuisvestingbestel wankel zal blijven?

Kennelijk wordt beseft dat de bestedingsmogelijkheden van de bruidsschat voor de corporaties uit 1995 beter hadden moeten worden ingekaderd. De doelstellingen uit het afsprakenkader lijken als rode draad te hebben de bescherming en aanwending van het maatschappelijk vermogen. Boze tongen beweren dat het vooral een afromingstactiek is die goed past in het bezuinigingsbeleid.

Niet te vergelijken met de negentiende eeuw 

Onderwerpen die volledig los staan van de aanleiding die er voor de Woningwet 1901 was, zijn de motor voor een discussie over het takenpakket van corporaties. De Woningwet 1901 bracht regelgeving die bittere noodzaak was voor het creëren van goede huisvesting die er voor veel burgers niet was. Tot die tijd weerhield de laissez faire-gedachte de overheid daar voor te zorgen. Corporaties sprongen te hulp. De huisvestingssituatie van nu is niet te vergelijken met die uit de negentiende eeuw. Nu gaat het vooral om het aanwenden van het bezit van corporaties en de controle daarop. 

Met het afsprakenkader is de volledig-terug-naar-de-kerntaak-gedachte uit de novelle verlaten. Maar wat is die kerntaak en waarom hebben corporaties die? Corporaties zijn volledig andere organisaties dan die uit de negentiende eeuw. Proberen wij niet een verouderd concept te gieten in nieuwe regelgeving? Zou een fundamentelere discussie over de taken en middelen van corporaties en de rol van de andere betrokken partijen niet nuttig zijn? Het zou goed zijn de parlementaire enquête af te wachten. De discussie over bezuinigingen moet dan maar over een andere boeg gespeeld worden, niet over die van het takenpakket van corporaties. Dat leidt tot financiële afspraken en niet tot een goed fundament voor de volkshuisvesting.

Meer columns van Michael de Groot leest u hier.