Groen Deens Burgerschap

In het kantoor van de burgemeester, in het zwembad, de bibliotheek, kinderdagverblijven, scholen, bij openbare werken, kortom overal: in het Deense Albertslund vormt milieuzorg een onlosmakelijk onderdeel van de dagelijkse activiteiten. Of het nu gaat om het tellen van het aantal lampen in het toilet of pc-beeldschermen die 's nachts onnodig blijven branden in het stadskantoor, kantine-afval van openbare werken dat wordt gecomposteerd of kinderen die les krijgen over de natuurkringloop.

Al sinds 1992 werkt Albertslund, een voorstad van Kopenhagen met 30.000 inwoners, aan een duurzaam beleid en een doordachte interne milieuzorg. Daarmee behaalde Albertslund begin dit jaar als eerste Europese gemeente het Europese EMAS-certificaat voor goed milieumanagement. November vorig jaar ontving de gemeente al de grote Scandinavische Natuur- en Milieuprijs, omdat de gemeente de ambtenaren, inwoners en bedrijven wist te motiveren zich in te zetten voor het milieu. Het lukte de gemeente om de CO?-uitstoot tussen 1986 en 2006 te halveren. Ook het waterverbruik werd gehalveerd. Daarmee groeide Albertslund uit tot een voorbeeldgemeente.

Burgergroepen

'Vanaf het begin is er een breed politiek draagvlak geweest voor onze milieustrategie', vertelt Steen Christiansen, wethouder voor milieuzaken (Sociaaldemocraten). 'Het is de speerpunt van ons beleid, maar tegelijkertijd ons gemeenschappelijk doel.' Uniek in Albertslund zijn bijvoorbeeld de 'burgergroepen' met veel invloed op het lokale milieubeleid.

Deze burgergroepen, met een vertegenwoordiger uit elke wijk, fungeren als belangrijke samenwerkingspartners voor de gemeente. Deze groepen komen vier keer per jaar bijeen en bespreken budgetten en kwesties op het gebied van water, elektriciteit, verwarming en afval vóórdat die worden behandeld door het gemeentebestuur.

Om de bewoners te motiveren bedacht de gemeente, in samenwerking met de burgergroepen, wedstrijden tussen wijken. De gemeente stuurt groene jaarrekeningen naar elke wijk, zodat de bewoners kunnen zien hoe hun eigen verbruik van elektriciteit, water en verwarming afsteekt bij het gemiddelde verbruik in de wijk en bij dat van de andere wijken. Bewoners in vierduizend woningen, zowel huur- als koopwoningen, nemen vol overgave deel aan die wedstrijd.

Energie-ambassadeur

Die gezamenlijke inzet voor een beter milieu werkt aanstekelijk: 'Winnen is niet zo belangrijk, maar het is pijnlijk om te verliezen. Daarom doet iedereen extra z'n best', vertelt Poul Marcussen, directeur van het plaatselijke Agendacentrum. Dit centrum werkt doelgericht met de lokale Agenda 21, het actieplan voor lokale duurzame ontwikkeling.

Door de wedstrijd ontstaat er bovendien een gevoel van verbondenheid: 'Je hebt te maken met mensen in andere wijken, die met hetzelfde bezig zijn. Je krijgt een netwerk en daardoor wordt alles makkelijker en leuker. Je voelt je niet meer alleen op de wereld, maar je maakt plotseling deel uit van een groene beweging', aldus Marcussen, die zelf in zijn wijk van deur tot deur ging om bewoners over te halen om mee te doen. Een extra uitdaging voor de gemeente is het stimuleren van het relatief hoog aantal allochtonen, die meestal andere informatiebronnen hebben dan de Deense media. De gemeente leidde twintig allochtone vrouwen op tot 'energie-ambassadeurs', die hun kennis doorgeven aan anderen. 'Een vrouw vertelde me dat haar elektriciteitsrekening 161 euro lager was dan vorig jaar', aldus een medewerkster van het centrum.

De gedetailleerde groene jaarrekening betekent ook dat de gemeente consumenten kan traceren die beduidend meer energie verbruiken dan het gemiddelde in hun wijk. 'Rode consumenten' worden die genoemd. De gemeente neemt contact met hen op en biedt hen een gratis 'milieucheck' van hun woning aan.

Besparing

Deze milieucheck is een andere belangrijke pijler van de milieustrategie van Albertslund. Een gemeentelijke energieconsulent voert gratis een milieucheck uit bij zowel bedrijven als particulieren. 'Ik geef adviezen en doe concrete voorstellen voor verbeteringen', vertelt energieconsulent Torben Rudolf, die bijvoorbeeld het stookgedrag van particulieren onder de loep neemt en de instelling van radiatoren controleert.

'Het klinkt banaal, maar het vervangen van een kapotte thermostaat is een kleine investering, die veel oplevert', zegt Rudolf, sinds 1999 werkzaam als energieconsulent. Bij bedrijven adviseert hij bijvoorbeeld naar mogelijke vervanging van energieslurpende machines en het verbeteren van afvalsortering. Inmiddels zijn er bijvoorbeeld acht 'groene winkels' in Albertslund, die na een dergelijk advies milieuverbeteringen hebben doorgevoerd. Zij hebben een sticker met de tekst Grøn Butik op hun etalageraam. Vragen mensen zo'n milieucheck aan vanwege het milieu of de mogelijke besparingen? 'Het is een combinatie van deze twee factoren. Je kunt echt spreken van een groene golf in Albertslund', aldus Rudolf.

Dat bevestigt Nina Eilers, directeur van gemeentelijk kinderdagverblijf Laerken, die in Albertslund woont en werkt. Zij deed een paar maanden geleden een opvallende oproep aan de ouders: zorg ervoor dat jullie kinderen eerder zindelijk worden, dat komt het milieu ten goede. 'We zien steeds vaker kinderen van vier of ouder die niet zindelijk zijn. Op onze jaarrekening konden we precies aflezen dat we in één jaar duizend kilo meer afval produceerden omdat er vier kinderen bijgekomen waren die luiers gebruikten. Vroeger dacht ik over dat soort dingen niet na.' Maar tegenwoordig speelt het milieu een rol in alle activiteiten. 'We leren de kinderen dat ze het licht moeten uitdoen en water dat over is aan de planten geven. Zo groeien ze op tot milieuvriendelijke volwassenen', aldus Eiler. 'Het milieubeleid is natuurlijk ook goed voor het imago van onze gemeente', meent wethouder Christiansen.

Emas: continu vergroenen

Emas staat voor Eco Management and Audit Scheme. De doelstelling van deze EU-verordening is om bedrijven en instellingen te stimuleren tot constante verbetering van hun milieuprestaties, door de invoering van een milieumanagementsysteem, interne audits en een milieujaarverslag. Het Emas-certificaat is een onafhankelijke toetsing van deze milieuprestaties. In Nederland wordt de uitvoering van de Emas-verordening zoveel mogelijk gecombineerd met de certificatie van milieumanagementsystemen volgens de internationale ISO 14001 norm. Bedrijf of organisaties die over zo'n ISO-certificaat beschikken, hoeven alleen nog maar het milieujaarverslag te laten beoordelen.