Samenwerking kan kleine gemeente klimaatneutraal maken

Hoewel er geen rijksgeld meer voor is, zijn de klimaatambities van gemeenten onverminderd hoog. Door samen te werken kunnen ook kleine en middelgrote gemeenten die ambities proberen waar te maken.

Lokale Klimaatagenda: veel afspraken, geen geld

Dat stelt het Klimaatverbond na een pilot in drie regio’s met als doel de regionale samenwerking rond klimaatinitiatieven te versterken. Energieneutraal in 2020. Klimaatneutraal in 2030. Volgens projectleider Ruud van Vliet zijn dat de ambities van de meeste gemeenten. Toen in 2011 de Lokale Klimaatagenda werd vastgesteld tussen rijk en gemeenten, met veel afspraken maar zonder geld, vreesde het Klimaatverbond problemen.

Kleine gemeenten vallen stil

Grote gemeenten investeerden zelf altijd al een veelvoud van de SLOK-middelen (Stimuleringsregeling Lokale Klimaatinitiatieven). Maar bij kleine en middelgrote gemeenten zouden de initiatieven stil kunnen komen te liggen. Met de pilot in de Achterhoek, Holland Rijnland en regio Alkmaar wilde het Klimaatverbond kijken op welke manier het klimaatbeleid toch door kon gaan.

Regionale samenwerking versterkt positie

Samenwerking blijkt het sleutelwoord. Aan de ene kant gaat het dan om regionale samenwerking, legt Van Vliet uit. ‘Gezamenlijk hebben kleine gemeenten een sterkere positie ten opzichte van woningcorporaties. Zij zijn een belangrijke partner in klimaatbeleid en zijn vaak in meerdere gemeenten actief, waar ze soms met verschillende ambities worden geconfronteerd.’ Samen kunnen gemeenten bovendien goedkoper werken.

Energiebesparing en biogas

Daarnaast is de samenwerking tussen particulieren en organisaties van belang. Zo zijn er in de pilotregio’s veel initiatieven van burgers die binnen hun eigen wijk energiebesparende maatregelen willen treffen en daarin samenwerken. En boeren werken gezamenlijk aan bijvoorbeeld productie van biogas.

Andere rol lokale overheid

Deze samenwerking vraagt een andere rol van de lokale overheid. Van Vliet: ‘Tien jaar geleden stelden gemeenten kant-en-klare klimaatplannen op en voerden die uit. Nu ziet het maatschappelijk middenveld zelf kansen en moet de overheid vooral ontwikkelingen mogelijk maken, in plaats van de kar trekken.’ Hij verwijst naar de actie SamenZonneEnergie, waarbij negentien gemeenten in Noord-Holland proberen om zoveel mogelijk burgers en bedrijven aan zonnepanelen te krijgen. De actie was een initiatief van een bedrijf dat zelf de verkoop verzorgt en de gemeenten alleen om hulp vraagt bij de communicatie.

Nieuwe organisaties dragen klimaatbeleid

In de drie regio's ontstaan nieuwe organisaties die de dragers worden van klimaatbeleid, zegt Van Vliet. Dat kunnen bedrijven zijn, of groepen bewoners in de vorm van een stichting met als opdracht om duurzame energie in de regio te stimuleren en te faciliteren. In Holland Rijnland was het de omgevingsdienst die het klimaatbeleid voor de deelnemende gemeenten uitvoerde.

Competenties van gemeenten

Het Klimaatverbond wil de ervaringen uit de pilotprojecten delen met andere gemeenten. Het gaat dan niet alleen om de inhoudelijke klimaatinitiatieven, maar ook om de competenties die gemeenten moeten hebben om hun partners te ondersteunen. Zo blijkt een stakeholdersanalyse heel zinvol te zijn om erachter te komen wat bedrijven en organisaties willen en kunnen op klimaatgebied. Ook op het gebied van communicatie is volgens Van Vliet nog wat te leren.