Europees landbouwrapport past wel bij huidige kabinet

Na driekwart jaar gesprekken voeren, verscheen deze maand het eindrapport van de Strategische Dialoog over de Toekomst van de Landbouw in de EU. In opdracht van Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, had de Duitse historicus en politicoloog Peter Strohschneider een, wat hij noemt, ‘rondetafel van gevestigde belangen’ georganiseerd. Hij noemde het overleg ook een ‘forum voor depolarisatie’. Vertegenwoordigers van de agrofoodindustrie en de milieubewegingen moesten samen een blik op de toekomst werpen.

Tegenover elkaar staan

Het kabinet zegt in het nieuwe regeerakkoord dat het dit Europese rapport wil gebruiken bij de lobby in Brussel en Straatsburg. De huidige politieke leiding van het ministerie van Landbouw wil de Europese Commissie zover krijgen dat ze Nederland een nieuwe derogatie op de Nitraatrichtlijn geeft en onder meer ook een herinrichting van de Natura 2000-gebieden, die zijn aangewezen op basis van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn. Dit najaar laat minister Wiersma weten hoe precies haar ‘EU-strategie’ eruit komt te zien.

De toon van het Europese rapport past inderdaad bij de wensen van het kabinet. Strohschneider en zijn dialoogpartners benadrukken bijvoorbeeld het belang van de landbouwsector voor de voedselzekerheid. Ook overeenkomstig de teneur van het Europese eindrapport is wat koning Willem-Alexander tijdens de Troonrede voorlas: ‘Dit kabinet wil af van het gepolariseerde beeld dat voedselproductie en biodiversiteit in alles tegenover elkaar staan.’

De handelsakkoorden

Het rapport van Peter Strohschneider, waaraan ook de bestuursvoorzitter van Wageningen University & Research (Sjoukje Heimovaara) meewerkte, benadrukt dat de positie van de boer versterkt moet worden: diens positie in de waardenketen, maar ook binnen de wereldhandel. Het eerste kan door boeren te helpen zich samen te organiseren, in productorganisaties of sectorale samenwerkingsverbanden. Dit lijkt op het eerste gehoor voor Nederland niet relevant, gezien de organisatievorming die er bestaat. Maar de Strategische Dialoog beklemtoont ook dat de Europese Unie haar onderhandelingstactiek tegen het licht moet houden als het gaat om internationale handelsakkoorden. Onder meer moet er beter gekeken worden naar de impact van die handelsakkoorden op de Europese landbouw.

De inkomenspolitiek

Ook anders moet de inkomenspolitiek binnen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Veel boeren, maar niet alle, hebben een laag inkomen. Het geld moet meer gericht naar armere boeren gaan, en tegelijkertijd nadrukkelijker bijdragen aan de Europese milieu- en dierenwelzijndoelen. Want de Europese milieu- en natuurambities blijven overeind, stelt het rapport, zoals die zijn verwoord in onder meer de Nitraatrichtlijn en de Vogel- en Habitatrichtlijn.

No net land take

Opvallend is dat het Strohschneider-rapport pleit voor een Europese wettelijke verplichting voor wat in Brusselse kringen ‘no net land take’ genoemd wordt. Vanaf 2050 zouden EU-lidstaten netto, dus onder de streep, geen land mogen kwijtraken door bebouwing of infrastructuur. Wordt natuur of landbouw wel omgezet naar een andere functie, dan is compensatie verplicht. Dit is een verregaande eis waarover momenteel onderhandeld wordt in het kader van de EU-bodemstrategie. Dit plan is onderdeel van de Europese GreenDeal, en kwam in 2021 naar buiten.

Het Planbureau voor de Leefomgeving beschreef al hoe groot de impact kan zijn: ‘In de periode 2000-2018 was Nederland al een van de koplopers in de Europese Unie als het gaat om een toename van het ruimtebeslag. Op dit moment worden tientallen ruimtelijke programma’s opgesteld om de diverse ruimtelijke opgaven aan te pakken, zoals hernieuwbare energieproductie, klimaatadaptatie en het woningtekort. Deze programma’s vragen allemaal om ruimte.’

Innovatie en techniek

Het rapport-Strohschneider raadt aan om nog niet te beginnen met een emissierechtenhandelssysteem voor de landbouw, als een methode om de uitstoot van broeikasgassen als CO2, methaan, en lachgas naar beneden te brengen. Te veel vragen nog zouden eerst beantwoord moeten worden. Het is een aanpak die wel al bestaat in de industrie, en op termijn ook van toepassing wordt op wegverkeer en woningen. Om emissies terug te brengen, vinden Strohschneider en co dat boeren geholpen moeten worden met techniek en bijbehorende subsidies. Diezelfde nadruk op innovatie en praktische oplossingen, valt ook in de smaak bij het huidige kabinet. Dit past bij de Nederlandse traditie om steeds dankzij technologische vernieuwingen relevant te blijven in de mondiale voedselmarkt.