DAS: alternatieve aanpak voor inkoop lokale duurzame energie

De energietransitie is een onderwerp waar steeds meer organisaties dagelijks mee te maken hebben. Soms door wet- en regelgeving die opgelegd wordt vanuit de overheid, soms omdat door netcongestie beperkingen ontstaan die er eerder niet waren, maar vaak ook vanuit eigen beleidsdoestellingen ten aanzien van duurzaamheid en lokale inkoop. 

Aanbestedende diensten willen in het kader van de energietransitie en eigen beleidsdoelstellingen in toenemende mate duurzaam en lokaal inkopen. Voor deze organisaties is het soms lastig om die doelstellingen te realiseren omdat zij zich aan de Aanbestedingswet moeten houden en dit beperkend kan werken. Zo is het bijvoorbeeld niet zonder meer mogelijk om energie af te nemen van een zonnepark of windmolen in de buurt, want het energiecontract moet middels een Europese aanbesteding tot stand komen. In de praktijk betekent dit meestal dat er een contract gesloten wordt met een (buitenlandse) energiereus die de energie inkoopt op de energiebeurs. Waar die energie vandaan komt is niet te achterhalen, maar die kan bijvoorbeeld afkomstig zijn van een kerncentrale in Frankrijk of een kolencentrale in Duitsland. Vervolgens wordt deze energie ‘vergroend’ door er Garanties van Oorsprong (groencertificaten) bij te kopen. Dit maakt het lastig om de eigen duurzaamheidsdoelstellingen te realiseren, of soms zelfs om aan wet- en regelgeving te voldoen. 

Wat aanbestedende diensten graag zouden willen is de energie inkopen bij een zonnepark of windmolen in de buurt en op die manier lokale initiatieven ondersteunen en het energiebudget laten landen in de eigen regio. Maar het is voor een lokaal initiatief, die vaak door vrijwilligers wordt georganiseerd, om verschillende redenen niet mogelijk om in te schrijven op een Europese Aanbesteding. Hierdoor komen opwek en verbruik lokaal niet bij elkaar. Dit blog, geschreven in samenwerking met aanbestedingsjurist Alexander Klein Hofmeijer, van Brackmann Aanbestedingsspecialisten, belicht een instrument dat deze belemmeringen kan wegnemen: het dynamisch aankoopsysteem, ook wel DAS in het kort.

Wat is een dynamisch aankoopsysteem?

Een DAS is een instrument uit de Aanbestedingswet waarmee je niet alle benodigde energie in één keer uitvraagt, maar gedurende de looptijd meerdere keren kleinere hoeveelheden inkoopt. Dat werkt als volgt: eenmalig wordt er een aanbesteding gedaan waarin de kaders waarbinnen energie gekocht gaat worden gepubliceerd worden. Een kader kan bijvoorbeeld zijn dat de energie regionaal opgewekt moet zijn. Ook wordt de looptijd van de DAS bekend gemaakt. Maar er wordt nog geen energie ingekocht in deze fase. Gedurende de looptijd van de DAS wordt deze regelmatig open gesteld om kleinere hoeveelheden energie in te kopen. Dit maakt het mogelijk voor lokale initiatieven en producenten om hun opgewekte energie aan te bieden aan aanbestedende diensten in de regio. Hierdoor krijgt de aanbestedende dienst meer regie, landt het energiebudget in de regio en worden lokale initiatieven gestimuleerd.

De DAS wordt al veelvuldig gebruikt, bijvoorbeeld voor de inhuur van personeel, maar als toepassing voor de inkoop van energie is het relatief nieuw. De DAS is ontwikkeld vanuit de behoefte om het inkoopproces van producten en diensten efficiënter en flexibeler te maken, vooral voor herhaalde aankopen van standaard producten en diensten. Traditionele aanbestedingsprocedures zijn lang niet altijd geschikt voor specifieke inkopen.

Ook in een DAS dienen aanbiedende partijen uiteraard te voldoen aan specifieke criteria alvorens zij hun diensten of producten kunnen aanbieden. De criteria omvatten uitsluitingsgronden – gericht op het waarborgen van de integriteit – en geschiktheidseisen, net als bij een gewone aanbesteding. Wanneer de aanbestedende dienst een inkoopvraag heeft, wordt deze gepubliceerd, waarna gekwalificeerde partijen (die voldoen aan de criteria) een aanbieding op de vraag kunnen doen. De aanbieder met het meest passende aanbod krijgt de opdracht gegund.

Uitdagingen overwinnen, kansen benutten

Eén van de (zwaarwegende) criteria die in een DAS voor de inkoop van elektriciteit kan worden gesteld, is de afstand tussen de opweklocatie en de locatie waar de energie verbruikt wordt. Het is niet altijd toegestaan om regionaliteit als eis op te nemen, maar in het geval van inkoop van energie is dit wel mogelijk omdat kortere transportafstanden bijdragen aan de klimaatdoelstellingen die vanuit de klimaatwet verplicht zijn gesteld. Het transport van energie over langere afstanden draagt bij aan een hogere CO2 uitstoot. Door energie lokaal in te kopen en te verbruiken, wordt deze afstand verkort, wat resulteert in minder CO2-emissies. Het zijn juist deze criteria van algemeen belang die maken dat lokaal geproduceerde duurzame elektriciteit hoger kan worden gewaardeerd dan elektriciteit die verder weg is geproduceerd of via de (grijze) groothandelsmarkten wordt verhandeld en ingekocht. Dit maakt een DAS een uiterst geschikt instrument wanneer een aanbestedende dienst lokaal geproduceerde duurzame elektriciteit wil gaan inkopen. 

Onbekendheid als drempel

Hoewel het dynamisch aankoopsysteem al een aantal decennia bestaat en toegepast wordt, wordt het pas sinds enkele jaren gebruikt voor de inkoop van elektriciteit. Voor vele aanbestedende diensten bestaat er nog een drempel, voornamelijk vanwege het onbekende karakter voor deze specifieke toepassing. Dat geldt eveneens voor lokale producenten die veelal (nog) niet gewend zijn om hun productie op deze wijze aan te bieden aan aanbestedende diensten. In de praktijk is gebleken dat het nodig is om lokale initiatieven erop te attenderen wanneer de DAS wordt open gesteld omdat zij niet gewend zijn om dagelijks de publicaties op het aanbestedingsplatform Tenderned te volgen.

Duurzame winst en de voordelen van DAS

Een DAS stimuleert de lokale inkoop van elektriciteit, waarbij de nabijheid van de energiebron een belangrijke factor speelt in de beoordeling van aanbiedingen. Het maakt DAS een geschikte aanbestedingsvorm die lokale duurzame energieopwek, zoals zonne- of windenergie, bevordert aangezien lokale aanbieders een grotere kans hebben de opdracht gegund te krijgen. Deze manier van inkopen vermindert niet alleen de CO2-emissies maar stimuleert ook de lokale economie, de toename van meer hernieuwbare opwek en het gelijktijdig verbruik van geproduceerde duurzame elektriciteit.

Het potentieel van DAS op weg naar een duurzame toekomst

DAS voor elektriciteit heeft een groot potentieel, hoewel het nog lang niet volledig wordt benut door lokale producenten en aanbestedende diensten. Met de groeiende focus op zelfvoorzienendheid, duurzaamheid en lokale inkoop, ziet de toekomst van DAS voor elektriciteit er veelbelovend uit. 

Wil jij bijdragen aan een toekomst met een duurzame elektriciteitsvoorziening? Neem dan contact op voor een vrijblijvend gesprek en ontdek hoe ENTRNCE jou kan ondersteunen bij het bereiken van de klimaat- en energiedoelstellingen.