Dichter bij de realiteit

Op de afscheidsreceptie die het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer voor haar organiseerde, waren ze er allemaal. De bewindslieden voor wie zíj werkte, de secretaresses die voor háár werkten, en alles daartussenin. Dat is typerend voor Annet Bertram. Zij wordt overal op handen gedragen. Bertram maakte na een lange loopbaan bij het ministerie van VROM de overstap naar de gemeente Den Haag, waar ze sinds mei gemeentesecretaris is. Op het Haagse kandidatenlijstje stond ze bovenaan. 'Niet alleen bij mij, maar bij iedereen die haar kende', zegt wethouder bouwen en wonen Marnix Norder, 'Waarom? Omdat ze een kei van een wijf is.'

 

De Zwolse wethouder van Volkshuisvesting, Gerard van Dooremolen, die met Bertram in een klankbordgroep over de wijkenaanpak zat, was verbaasd over haar overstap naar de gemeente. 'Dat is toch veel te saai voor haar? Ze is zo levendig en ze heeft zoveel capaciteiten. En een gemeentesecretaris is tegenwoordig niets anders dan algemeen directeur van een grote organisatie.'

 

Maar volgens Marjanne Sint, voormalig secretaris-generaal bij VROM en vroeger zelf gemeentesecretaris in Amsterdam, zijn er voor gemeentesecretarissen beslist mogelijkheden om zich met de inhoud bezig te houden. Sint: 'Je hebt gemeentesecretarissen die zich richten op de bedrijfsvoeringskant, je hebt de bestuurlijk operende managers die zich op het proces richten en veel aan de directeuren overlaten, en je hebt de gemeentesecretarissen die bij politiek gevoelige onderwerpen zelf de diepte in gaan. Bij die laatste groep hoort Annet.'

 

Geen streken

 

Volgens Norder heeft Bertram heel bewust gekozen voor haar nieuwe baan. Zij speelde een belangrijke rol bij de brede wijkaanpak, waarbij niet alleen gekeken wordt naar huisvesting, maar bijvoorbeeld ook naar onderwijs, veiligheid en sociale cohesie. Bovendien is zij de motor achter de adoptiewijken die onder het vorige kabinet tot stand kwamen. 'Zij was degene die bewindslieden zo ver kreeg dat ze een wijk adopteerden', zegt Sint, 'Ze kan mensen enthousiasmeren.'

 

Zelf zat Bertram met Pieter Winsemius in het team dat de Utrechtse wijk Overvecht adopteerde. 'Voor iemand die zo betrokken is bij de kwaliteit van de woonomgeving en de brede wijkenaanpak is de gemeente de ideale bestuurslaag', zegt Norder, 'Hier gebeurt het allemaal. De handelingssnelheid ligt vele malen hoger dan bij het rijk. Dat past bij haar, want ze is snel en resultaatgericht. Bovendien kan zij de schotjes weghalen. Omdat ze niet verkokerd denkt, kan ze voor eenheid zorgen en samenwerking stimuleren.'

 

Ook Sybilla Dekker, oud-minister van VROM, vindt dat Bertrams nieuwe functie goed bij haar past. 'Ze voelt zich verantwoordelijk voor de brede wijkaanpak en ze is bij uitstek iemand die verbindingen kan leggen tussen al die verschillende gemeentelijke afdelingen.' Ahmed Marcouch, voorzitter van het Amsterdamse stadsdeel Slotervaart en samen met Bertram lid van het adoptieteam van de Amsterdamse Ru Paréschool, was evenmin verbaasd. 'Zij wil dichtbij de mensen zitten waar het om gaat, dichtbij de realiteit.'

 

Dat Bertram op handen wordt gedragen heeft verschillende redenen. Wat beslist meespeelt, is dat ze altijd opgewekt is. 'Ze heeft humor en een origineel taalgebruik', zegt Sint, 'Mensen worden vrolijk van haar.' 'Ze is altijd enthousiast', zegt Dekker. 'In haar omgeving kun je niet negatief zijn', zegt Winsemius. 'Ze is een hartelijke, warme vrouw', zegt Marcouch. 'Ze is gewoon leuk', zegt Van Dooremolen.

 

Minstens zo belangrijk is dat Bertram er geen dubbele agenda op na houdt. 'Ze is heel open', zegt Wim Paké, die bij VROM als waarnemend directeur onder haar werkte, 'Ze legt meteen haar kaarten op tafel en vertelt hoe het zit. Dat is in de wereld van de topambtenaren bijzonder. Annet speelt het spel niet mee. Ik denk dat ze dat niet eens kan.' Marjanne Sint beaamt dat: 'Annet heeft geen eigen politieke agenda.'

 

Voor iedereen is duidelijk dat Bertram niet uit is op eigen gewin. 'Ze is zeker ambitieus, maar het is geen carrièregerichte ambitie', zegt Winsemius, 'Annet heeft de ambitie om problemen op te lossen.' Overigens wil dat niet zeggen dat Bertram zich altijd bescheiden opstelt en haar eigen aandeel in het proces bagatelliseert. 'Ze kan goed haar eigen profiel neerzetten', zegt Dekker, 'Dat vind ik prima. Het zou me verbazen als ze dat niet zou doen.'

 

Directe stijl

 

Na haar afstuderen kwam Bertram op VROM terecht, bij de directie Wonen. Het had net zo goed ergens anders kunnen zijn, want zij is niet iemand die haar carrière zorgvuldig uitstippelt. Een grappig toeval is dat haar ouders in Noordwijk een woninginrichtingszaak dreven, een bedrijf dat nog steeds in handen is van de familie is. Op het ministerie werd ze gegrepen door de inhoud.

 

Dat ze steeds een stapje hoger in de organisatie kwam, was niet haar eigen idee. Bertram werkt hard en straalt plezier en betrokkenheid uit. Op die manier inspireert zij haar medewerkers. Doorgaans waren het haar bazen die vonden dat het tijd werd voor een promotie, nog voordat zij daar zelf serieus over had nagedacht. 'Ze heeft talent voor leiding geven', zegt IND-directeur Peter Veld, lange tijd haar baas op het departement. 'Ze is daar ook al heel jong mee begonnen. Wat goed is, komt snel.' Martin van Rijn, haar voorganger als directeur-generaal Wonen: 'Ze geeft heel direct leiding en benadert medewerkers rechtstreeks. Ze gaat niet langs de chef, die het dan op zijn beurt weer aan de medewerker moet vragen. Snel en direct, dat is haar stijl.' Toch voelen die chefs zich volgens Van Rijn nooit gepasseerd. 'Ze weet wanneer het direct kan en wanneer ze het breder moet aanpakken.'

 

Volgens Veld is Bertram gevormd door VROM. 'Je bent bezig met praktische problemen. Verdeling van woonruimte, hoeveel er gebouwd wordt, hoogte van de huren, allemaal concreet. Je zoekt naar oplossingen, brengt die de politieke arena binnen en je moet alles zo organiseren dat het wordt uitgevoerd. Dat levert een ander type leidinggevenden op dan op plekken waar het politieke proces de boventoon voert en je bezig bent met abstracte beleidsvraagstukken.' Eigenlijk was Bertram van plan om ooit rechter te worden. Nu kan ze zich nauwelijks meer voorstellen dat ze zo'n solitair vak zou kiezen, want bij het rijk ontdekte ze dat ze een echte teamspeler is. Ze vindt het leuk om nauw samen te werken met een kleine groep deskundigen. Bovendien raakte ze gefascineerd door de rol die grote organisaties kunnen spelen bij het oplossen van maatschappelijke problemen.

 

Top

 

Het lijkt erop dat Bertram een van die zeldzame alleskunners is. Hoewel ze niet schijnt te kunnen koken. 'Dat doet Kees (haar man) en dat is voor iedereen beter', zei ze op een bijeenkomst om meer vrouwen aan de top te krijgen. Het is voor haar de normaalste zaak van de wereld om een carrière te combineren met zorgtaken en ze vindt het jammer als andere vrouwen dat niet doen. Zelf laat ze werk en privé met groot gemak in elkaar overvloeien. Als een van haar twee dochters tijdens een vergadering belt, maakt ze tijd voor hen vrij. En in Noordwijk is ze vaak op de fiets gesignaleerd met een kind achterop en de staatssecretaris aan de telefoon bij haar oor.

 

'Ze is altijd bereikbaar', zegt Sint, 'Zelfs als ze aan het hardlopen is.' Haar favoriete communicatiemiddel is sms. 'Terwijl je met haar praat, zit ze onder de tafel te sms'en zonder dat je het merkt', zegt Winsemius, 'Ze kan dat blind. Het is een fenomeen. Ik ben het toen ook gaan leren. Dan stuurde ik met grote moeite en dikke vingers een sms'je. Dat vindt ze wel leuk.'

 

Geordend

 

Bertram beschikt niet alleen over een tomeloze energie, ze besteedt ook nog eens elke minuut van de dag efficiënt. 'Ze is uitermate geordend en gedisciplineerd, zowel thuis als op haar werk', zegt Van Rijn. 'Ze heeft een enorme werkdrift en ze organiseert alles heel goed, ook privé', zegt Dekker.

 

Bertram staat voor dag en dauw op om te gaan hardlopen. Onderweg naar haar werk telefoneert ze. Op haar werk - waar ze sloten thee drinkt en een enorme stapel door Kees gesmeerde boterhammen opeet - schakelt ze moeiteloos over van het ene onderwerp naar het andere. Als ze 's avonds thuis is, besteedt ze quality time aan haar dochters, maar zodra die naar bed zijn, gaat zij nog even werken. En ze heeft 's avonds ook veel verplichtingen buitenshuis, zoals zakelijke etentjes. Dan drinkt ze geen druppel - ze drinkt sowieso nooit.

 

De volgende dag kan ze smakelijk vertellen over disgenoten die wel dronken, zoals bobo's uit de woningcorporatiewereld ten tijde van de discussie over huurliberalisatie, en die in de loop van de avond wat minder scherp werden. 'Terwijl ik aan mijn tiende theetje zat', zegt ze dan. De weekends probeert ze vrij te houden, dus werkt ze op vrijdagavond net zo lang tot alle tassen leeg zijn. 'Ze kan moeilijk loslaten', zegt Sint. 'Haar behoefte aan controle zit heel diep', zegt Van Rijn.

 

Het is dan ook niet verwonderlijk dat Bertram voor haar medewerkers een veeleisende baas is. Ze wil alles terug zien en ze laat een klus net zo lang overdoen tot alles precies is, zoals zij het hebben wil. Natuurlijk zijn er ambtenaren die daar moeite mee hebben, maar omdat Bertram zo vrolijk en aardig is, wordt het haar vergeven. Bovendien weet iedereen dat ze zelf ook hard werkt en buitengewoon goed op de hoogte is. 'Zij is iemand die tot in detail wil weten hoe het zit met een individuele beschikking bij de huursubsidie', zegt Van Rijn. 'Ze is razend intelligent en ze kan zich heel goed invreten in dossiers', zegt Sint. 'Ze is een vakvrouw en een keiharde werker', zegt Norder.

 

Delegeren vindt ze lastig, eigenlijk kan ze dat alleen als ze iemand volledig vertrouwt. 'Maar dan geeft ze je ook ongelooflijk veel vrijheid', zegt Paké. Op de vaag naar Bertrams volgende carrièrestap noemen veel mensen zonder aarzelen de politiek. 'Ze zou een goede minister van Volkshuisvesting zijn', zegt Van Dooremolen.

 

Opmerkelijk is dat diezelfde mensen haar politieke voorkeur niet kennen, zelfs niet als ze jaren met haar hebben samengewerkt. 'Zij beoordeelt per situatie wat ze ervan vindt en wat ze ermee wil. Dat is een heel andere benadering', zegt Van Rijn. Veld zegt: 'Bij VROM hadden we het nooit over politieke voorkeuren. Als je praat over volkshuisvesting praat je niet over ideologie, maar over praktische problemen.'

 

Wel weet iedereen wat Bertram drijft. 'Als ambtenaar ben je onderdeel van het openbaar bestuur. Dan kun je in de samenleving het verschil maken en dat is wat ze wil', zegt Norder. 'Ze werkt vanuit haar hart', zegt Marchouch, 'Ze wil niet accepteren dat kinderen in sommige wijken in een slechte onderwijssituatie zitten of niet de zorg krijgen die ze nodig hebben. Zij is iemand met idealen'.

 

Annet Bertram (1959) studeerde sociologie en rechten in Leiden. In 1990 ging ze werken bij het ministerie van VROM. Daar was ze ondermeer hoofd van de hoofdafdeling bewoners- en woonruimtezaken, hoofd van de hoofdafdeling huursubsidie en directeur van de directie informatie, beheer en subsidies. Op 1 januari 2002 werd ze directeur-generaal Wonen. Sinds 1 mei 2007 is ze gemeentesecretaris in Den Haag.