Ik wil zelf een politieke afweging maken

Na negen maanden formatie is de nieuwe bewindspersonen niet veel tijd gegund op zich op het gemak in te werken. Op urgente dossiers zoals de Omgevingswet en de Warmtewet moeten dringend beslissingen genomen worden. We zijn natuurlijk benieuwd hoe de ministers dit gaan doen.

Minister De Jonge kennen we. In de coronacommunicatie heeft hij laten zien niet wars te zijn van stevige uitlatingen, waarvan een aantal later toch niet helemaal bleken te kloppen. Het was daarom niet verwonderlijk dat hij in een bestuurlijk overleg zei dat de Omgevingswet voor de zomer in werking moest treden. Wie hem dat had ingefluisterd was niet duidelijk, maar hij moest er al snel op terugkomen. Aangezien hij tot kortgeleden druk was met de corona, had hij als goed excuus dat het werkveld helemaal nieuw was voor hem. Ik heb overigens geen mening over zijn bestuursstijl. Het kan heel effectief zijn om iedereen onder druk te zetten met ambitieuze deadlines. Dan weet je in ieder geval zeker dat er wat gebeurt.

Minister Jetten kennen we nog niet in zijn rol als grote klimaat- en energievoorganger. We waren daarom nieuwgierig hoe hij, samen met De Jonge, zou opereren in een overleg met vertegenwoordigers van grote gemeenten over de Warmtewet. Ik weet niet hoe groot de kennis van Jetten op dit dossier is en of hij al in staat is om de adviezen van zijn ambtenaren inhoudelijk te beoordelen.

Er staat veel op het spel. De warmtetransitie is een operatie waar elke Nederlander mee te maken krijgt. De urgentie is door de recente geopolitieke ontwikkelingen alleen maar groter geworden. En het is ook duidelijk dat de gemeenten vanwege de lokale diversiteit en complexiteit de spin in het web zullen zijn. Vandaar dat gemeenten een mening hebben over de Warmtewet.

Het werd geen makkelijk overleg. Betrokken gemeenten zagen een aantal principiële bezwaren tegen de ministeriële voorstellen niet gehonoreerd en lieten dat eensluidend blijken.

De kern van de gemeentelijke bezwaren tegen het wetsvoorstel betreft het ontbreken van de mogelijkheid om als publieke partij eigenaar te worden van de warmte-infrastructuur of zelfs warmte te leveren. De redenen om die mogelijkheid wel te willen hebben, zijn allemaal terug te voeren op het falen van de markt in bestaande wijken waarin niet toevallig een grote hoeveelheid overtollige warmte beschikbaar is. In die situaties is het voor private warmtebedrijven niet interessant om zonder overheidssubsidies of verhoging van de prijs voor warmtelevering te investeren in een aardgasvrije warmtevoorziening.

De gemeentelijke bezwaren bereikten het ministeriële doel. Jetten zei dat hij alle inbreng mee naar huis zou nemen en op basis daarvan zelf een politieke afweging wilde maken.

Dat stelt mij niet gerust, maar misschien begrijp ik niet goed wat hij bedoelt met politieke afweging. Ik zou Jetten in ieder geval adviseren om in ruime mate de praktijk op te zoeken. En dan niet de succesvolle projecten waarin Vattenfall warmte van een grote verbrandingsinstallatie op professionele manier naar duizenden woningen brengt. Dat zijn prachtige voorbeelden, maar op de iets langere termijn dan de komende jaren niet maatgevend voor de warmtetransitie. In het merendeel van de gemeenten zal die plaats moeten vinden zonder de beschikbaarheid over een omvangrijke hoge temperatuur warmtebron. In al die gemeenten liggen ingewikkelde puzzels klaar met een enorme diversiteit in bewoners, huizen, warmtebronnen, techniek en gemeenteraden. Ik zie tot op heden geen gretigheid bij bedrijven om in deze projecten in het voortouw te nemen. Er zijn gelukkig gemeenten die ervoor gekozen hebben om zelf het initiatief te nemen, met alle onzekerheden en risico’s van dien. De ervaringen in die wijken lijken mij maatgevend voor de lange termijn en dus ook voor de nieuwe Warmtewet.