Ambtenaren: Watertoets en advies GGD in Omgevingswet

De Omgevingswet moet toch een verplichte watertoets – of zelfs een klimaattoets – voor omgevingsvisies krijgen én adviesrecht voor de GGD over gezondheid in de leefomgeving. Bovendien moet de wet duurzaamheid en de energietransitie actiever stimuleren. Dat stellen publieke professionals die zich voorbereiden op de Omgevingswet in een enquête van Binnenlands Bestuur.

Bijna twee derde wil watertoets 

Circa driehonderd ambtenaren en bestuurders van vooral gemeenten, omgevingsdiensten en veiligheidsdiensten vulden in februari een vragenlijst in van Binnenlands Bestuur over de laatste zorgpunten rond de Omgevingswet. Met de stelling dat de watertoets verplicht moet worden voor omgevingsvisies, is 62 procent het eens (23 procent oneens, 15 procent geen mening). Nu is in de Omgevingswet de watertoets alleen verplicht voor omgevingsplannen en verordeningen. Dezelfde stemverhouding komt naar voren bij de stelling dat de watertoets moet worden verbreed tot klimaattoets, om ook te toetsen wat het effect van plannen is op bijvoorbeeld hittestress en biodiversiteit. Een suggestie hiervoor kwam in het laatste Tweede Kamerdebat van D66-lid Stientje van Veldhoven, maar kreeg geen bijval.

Niet alleen verplicht; ook doorslaggevend

Namens de Unie van Waterschappen reageert voorzitter Hans Oosters verheugd op de steun voor wat wel ‘het best belobbyde onderwerp van de Omgevingswet’ is genoemd. ‘Wij merken zelf ook dat ons standpunt over de watertoets op veel instemming kan rekenen. Dat gaat niet alleen over een uitbreiding van de verplichte toets, maar ook over de doorslaggevendheid van ons advies in ruimtelijke besluiten en visies. Het is ook belangrijk dat de afwegingen daarover een openbaar karakter krijgen. Dat het voor iedereen helder is hoe beslissingen nu gewogen zijn tegen ontwikkelingen in de toekomst. Beide is nu niet het geval, terwijl de noodzaak voor iedereen duidelijk is als de straten weer eens blank staan na hevige regenval: is er bij de bouw  van een wijk of ziekenhuis voldoende rekening mee gehouden dat het klimaat verder doorverandert?’

Advies niet overgenomen

Ondanks de lobby van de waterschappen en de aandacht voor de watertoets in de Tweede Kamer blijft minister Melanie Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) tegen een verplichte toets voor omgevingsvisies en tegen doorslaggevendheid. Oosters: ‘De minister meent dat sturen op vertrouwen de garantie geeft dat overheden ons om advies vragen. Wij weten echter uit de Staat van ons Water dat in 25 procent van de gevallen het watertoetsadvies niet of onvoldoende wordt overgenomen. Dat gaat dus over een kwart van de bijna 7400 adviezen over bijvoorbeeld bestemmingsplannen en inpassingsplannen.’ Het goede nieuws, zegt Oosters, is dat in bijna al die processen wel (tijdig) om advies wordt gevraagd.

Afspraken met VNG

De Unie van Waterschappen vraagt in de Eerste Kamer opnieuw aandacht voor de watertoets. Daarna gaat het hele pakket aan wet- en regelgeving voor advies naar de Raad van State. Als een verplichte en doorslaggevende watertoets met openbare verantwoording toch niet in de Omgevingswet wordt opgenomen, gaan de waterschappen in gesprek met gemeenten (VNG) om afspraken te maken over de gezamenlijke verantwoordelijkheid, zegt Oosters. Een eventuele klimaattoets heeft voor hem geen prioriteit. Veel klimaatelementen zitten al in de watertoets en in september van dit  jaar komt de deltacommissaris met een Deltaplan Ruimtelijk Adaptatie, waarin een klimaatcheck wordt opgenomen.

Steun voor adviesrecht GGD

In de enquête van Binnenlands Bestuur is ook ruime steun voor adviesrecht voor de GGD op omgevingsplannen. Met de stelling dat de GGD adviesrecht moet krijgen, om tijdig te kunnen adviseren over gezondheidsaspecten in de leefomgeving, is 69 procent het eens (20 procent oneens, 12 procent geen mening). ‘Met die uitkomst is duidelijk dat het inzicht groeit dat je gezondheidsrisico’s en gezondheidskansen sterker bij de inrichting van de ruimte moet betrekken’, zegt Hugo Backx, directeur GGD GHOR Nederland. ‘Met een adviesrecht alleen ben je er nog niet. Het komt er op aan dat gezondheidsaspecten vroegtijdig worden betrokken bij de start van ruimte-plannen en dat burgemeester en wethouders zich daar hard voor maken.’

Andere uitkomsten uit het onderzoek

- Respondenten hebben nog weinig vertrouwen in de digitalisering, zijn matig positief over de organisatiestructuur, maar hebben behoorlijke zorgen over de werkcultuur;

- Onduidelijkheid over de zorgplichtbepaling is aanzienlijk;

- Er is flinke twijfel over het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit en grote steun voor actiever stimuleren van duurzaamheid en energietransitie;

- Over de beperkte rol van de gemeenteraad maken ambtenaren en bestuuders zich weinig zorgen.

Verantwoording

Binnenlands Bestuur stuurde in februari een vragenlijst uit onder 10.000 lezers van het vakgebied ruimte en milieu met als onderwerp ‘De laatste zorgpunten van de Omgevingswet’. De enquête stond twee weken open. 301 personen vulden de vragenlijst (volledig) in. Van de invullers is ruim 80 procent als ambtenaar werkzaam bij gemeente, omgevingsdienst of veiligheidsregio, circa 10 procent is gemeentebestuurder/raadslid en de rest werkt bij provincie, private sector of waterschap. Invullers zijn afkomstig uit zowel kleine, middelgrote als grote gemeenten, waarbij 100.000-plusgemeenten zijn oververtegenwoordigd (39 procent).

Lees deze week in Binnenlands Bestuur meer over de uitkomsten van de enquête