'Splitsing Nuon waardeloos besluit'

Al eerder had Ludo van Halderen (61) zijn vertrek aangekondigd. Na de fusie tussen Nuon en Essent zou hij het voorzitterschap van de raad van bestuur van de nieuw gevormde onderneming overlaten aan zijn Essent-collega Michiel Boersma. Toen het fusieproces vorig jaar zomer werd stopgezet, moest hij een ander moment kiezen om weg te gaan. Dat wordt eind april. 'Ik ben zeker niet uitgekeken op mijn baan, maar op een gegeven moment moet je stoppen. Door de op handen zijnde splitsing van Nuon, die ik doodzonde vind, zijn er straks twee bedrijven met twee nieuwe, toekomstgerichte mensen die de kar gaan trekken.'

 

Voordat Van Halderen in 2002 als bestuursvoorzitter bij Nuon begon, bekleedde hij onder meer managementfuncties bij de Pgem, Epon en Electrabel. Bij al deze energiebedrijven kreeg hij te maken met publieke aandeelhouders, provincies en gemeenten. 'Energiebedrijven opereren in een maatschappelijke omgeving, dus je komt nogal wat politici tegen. Daar moet je in investeren door persoonlijk contact met ze te houden. Het is belangrijk dat je goed met je stakeholders overweg kunt. Toen ik begon bij Nuon, lagen er drie belangrijke opgaven. Het fusiebedrijf, ontstaan door samenvoeging van een aantal regionale energiebedrijven, moest op orde komen. Verder moest Nuon zich herpositioneren, de strategie moest worden aangepast aan de bekwaamheden en de bekwaamheden aan de strategie. Tenslotte was er de liberalisering van de energiesector waarin wij onze weg moesten vinden.'

 

'Het op orde brengen van het bedrijf verliep niet altijd even soepel en leverde veel publiciteit op, bijvoorbeeld toen onze verhuisadministratie veel problemen veroorzaakte. Politici maakten zich zorgen over hún Nuon. Als je bezig bent in Nuon, ben je tegelijkertijd ook bezig met de omgeving ervan. Dat moet je je voortdurend realiseren.'

 

Hoofdpijn

 

De aandeelhouders van de Nederlandse energiebedrijven hebben het lastig, vindt Van Halderen. 'Aan de ene kant zijn het eigenaren van aandelen die dividend moeten opleveren, aan de andere kant zijn het politieke bestuurders. Die twee zaken lopen door elkaar en dat kan tot moeilijke dilemma's leiden.' Bij twee onderwerpen in zijn bestuursperiode stonden de belangen van aandeelhouders en de politieke belangen lijnrecht tegenover elkaar en had hij het moeilijk. Het eerste is de discussie over zijn salaris - en dat van collega-bestuurders.

 

Van Halderen: 'Het is voor mij maatschappelijk begrijpelijk dat de politiek zich druk maak over de hoogte van salarissen. Aan de andere kant is het een politieke keuze geweest dat Nuon en andere energiebedrijven opereren in een vrije markt. Om dat goed te kunnen doen, naar tevredenheid van de aandeelhouders, heb je goede mensen nodig. En dat kost geld. De salarisdiscussie zelf heeft mij niet eens zo gestoord, wel dat er af en toe op de man werd gespeeld.'

 

Inmiddels is er weer commotie over het beloningsbeleid van ondernemingen waarvan decentrale overheden aandeelhouder zijn. Aanleiding is de 1,5 miljoen euro die de scheidend Nuon-topman ontvangt - gevolg van afspraken die eerder gemaakte afspraken. In het publieke debat valt steeds de term 'vertrekpremie'.

 

Van Halderen: 'Er is helemaal geen sprake van een vertrekpremie, maar dat schaar ik voor het gemak onder het opportunisme van pers en politiek. Is het niet een vermeende vertrekpremie, dan is er wel een andere aanleiding om kabaal te maken over dit onderwerp. Uiteindelijk gaat het om de fundamentele discussie of je beloningen van ondernemingen die in de vrije markt opereren, moet normeren. Minister Bos van Financiën zegt terecht tegen de Kamer: daar ga ik niet over, want de Staat is geen aandeelhouder. En dus ligt de bal weer bij de decentrale overheden met hun twee petten op. Een vermoeiende cyclus met een hoog Pavlov-gehalte.'

 

Het tweede 'hoofdpijndossier' is de splitsing van energiebedrijven in enerzijds een netwerk- en anderzijds een productie- en leveringsbedrijf. Deze splitsing gebeurt op grond van de Wet onafhankelijk netbeheer. Dankzij deze wet blijven de netwerken in handen van publieke aandeelhouders, wat de voorzieningszekerheid van energie moet waarborgen. In de Van Halderenperiode heeft Nuon zich juist geconcentreerd op het onderbrengen van de gehele energieketen (productie, transport en levering) in één bedrijf met Nederland, België en Duitsland als belangrijkste afzetgebieden. Branchevreemde en ver weg gelegen belangen, zoals in Argentinië en China, heeft Nuon de afgelopen jaren afgestoten.

 

Van Halderen: 'De splitsing is een waardeloos besluit. Sommige politici hebben er nu al spijt van. Dan zeg ik: "Hou op, het is besluit is genomen en we gaan het uitvoeren". Maar het blijft natuurlijk slecht. Tot 2020 zal in de rest van Europa splitsing van energiebedrijven niet aan de orde zijn, wellicht worden alleen de hoogspanningsnetten in aparte ondernemingen ondergebracht. Nederland staat dus voorlopig alleen met zijn splitsingsbesluit. Dat heeft consequenties voor de kracht van de Nederlandse energiebedrijven en de omvang van hun speelveld. De afgelopen jaren heeft Nuon een fantastisch bedrijfsresultaat gehaald, vooral door internationale activiteiten in België en Duitsland.'

 

Ondernemerskwaliteiten

 

Bij het splitsingsvraagstuk heeft Nuon alle aandeelhouders, noch politiek Den Haag ervan kunnen overtuigen dat het onverstandig is het bedrijf uit elkaar te trekken. Van Halderen rekent zich dit aan: 'Als iets niet lukt, ligt dat nooit aan één partij. Wij hadden kennelijk nog meer overtuigingskracht in de strijd moeten gooien.' Splitsing is naar zijn opvatting niet de juiste methode om de voorzieningszekerheid van energie veilig te stellen. 'Hoe ga je dat afdwingen? Je kunt als aandeelhouder een energiebedrijf niet verplichten te investeren in Nederland in plaats van in Duitsland. Nederland moet beter gebruikmaken van de grondstoffen die het rijk is, zoals gas, kolen, biomassa en wind. En niet te lang kissebissen over de infrastructuur die nodig is om deze grondstoffen te winnen en te gebruiken. Op die manier zijn we minder afhankelijk te maken van Russisch gas. Waarom pakt de politiek dit niet op? Het is gevaarlijk politici te betichten van kortetermijndenken, maar ik denk dat Nederland zich veel beter kan profileren als wordt nagedacht over langetermijnontwikkelingen op energiegebied.'

 

Terug naar de aandeelhouders van Nuon. Van Halderen ziet het als een plicht hen in een positie te brengen dat ze goed kunnen functioneren. 'De politiek moet voldoende geïnformeerd zijn om een afgewogen besluit te kunnen nemen', zegt hij. De Nuon-aandeelhouders zitten echter niet altijd op één lijn, zoals Gelderland en Friesland. Dat moet toch lastig opereren zijn voor een raad van bestuur? 'Sommige discussies hebben lang geduurd, bijvoorbeeld over de aanpassing van de statuten. Aandeelhouders nemen soms heel verschillende posities in. Maar als alles zonder discussie verloopt, zegt dat iets over de ondernemerskwaliteiten van een bedrijf. Nuon neemt initiatieven en durft zich te positioneren en dat lokt reacties uit. Het is wel jammer dat aandeelhouders soms gebruik maken van de pers om afwijkende standpunten naar buiten te brengen. Het zou verstandiger zijn als ze eerst met elkaar overleggen.'

 

Verdeeldheid in het aandeelhouderskamp is volgens Van Halderen geen vrijbrief voor de raad van bestuur een eigen plan te trekken. 'Er is een ruime meerderheid nodig om een besluit te nemen en het is altijd gelukt die meerderheid te verwerven. De aandeelhouders hebben meer zeggenschap dan in het verleden, dankzij de laatste statutenwijziging. Op hoofdlijnen bepalen zij de strategie van de onderneming, houden zich bezig met benoemingen, zijn belast met toezicht en zijn betrokken bij grote investeringen.'

 

Nu de splitsing van energiebedrijven een feit wordt, beraden de aandeelhouders zich op hun positie. Gaan ze de aandelen in het productie- en handelsbedrijf behouden of juist verkopen? De afspraak van de Nuon-aandeelhouders is 'samen uit, samen thuis'. De provincie Gelderland (grootaandeelhouder) en de gemeente Amsterdam lijken zich daar niet aan te houden. 'Inderdaad: lijken', reageert Van Halderen. 'Gelderland wil de aandelen de eerste jaren niet verkopen, tot het moment dat dit een verstandige keuze is. Amsterdam wil in beginsel van de aandelen af, maar pas dan wanneer dit wijs is. Het resultaat van beide schijnbaar tegenstrijdige opvattingen is dus hetzelfde.'

 

Overigens heeft minister Bos Amsterdam laten weten vraagtekens te zetten bij de voorgenomen verkoop van Nuon-aandelen. De aandeelhouders profiteren al jaren van de enorme winst die Nuon maakt. Over 2007 wil Nuon 413 miljoen euro, 45 procent van de nettowinst, aan dividend uitkeren. Voor Gelderland (voor circa 45 procent eigenaar van Nuon) betekent dit een inkomstenpost van ruim 185 miljoen euro. Over 2006 ontving die provincie 143 miljoen euro Nuon-dividend.

 

De aandeelhouders geven het verdiende dividend vervolgens uit aan niet-energie gerelateerde zaken. 'Het is niet aan mij om te oordelen of dit goed of slecht is. De aandeelhouders investeren het dividend in de publieke sector. Klanten die vinden dat zij als betalers van de energierekening recht hebben op winstdeling, moeten zich realiseren dat Nuon de winst vooral haalt uit de productie van energie en uit handel in het buitenland. Nuon levert in Nederland energie tegen een concurrerend tarief.'

 

De afgelopen paar jaar stak Van Halderen veel tijd en energie in het voorbereiden van een fusie tussen Nuon en Essent. In een vergevorderd stadium is het fusieproces uiteindelijk vastgelopen. De schuld van de aandeelhouders? 'Nee. De raden van bestuur en commissarissen van beide ondernemingen hebben het besluit genomen om de fusie niet door te laten gaan. We zijn niet toegekomen aan het voorleggen van een besluit aan de aandeelhouders, omdat we het niet eens konden worden over de grondslag voor de waardebepaling van beide bedrijven.'

 

'Misschien heeft op de achtergrond ook de complexiteit een rol gespeeld, ontstaan door onzekerheid over het standpunt van de mededingingsautoriteit. En de verdeeldheid onder de Nuon-aandeelhouders. Maar ik ben ervan overtuigd dat we zelfs de provincie Friesland - aanvankelijk een fervent tegenstander - over de streep hadden kunnen trekken. Het is jammer dat de fusie is afgeketst, maar Nuon gaat door. Misschien een trapje lager zonder de beoogde fusie en met splitsing, alleen of ooit samen met anderen. Het is geen armlastig bedrijf. De komende jaren zal Nuon zo'n vijf tot zeven miljard euro investeren, onder andere in duurzaamheid en productiecapaciteit.'

 

'Toen ik kwam, wilden veel klanten weglopen. Nu is de klanttevredenheid erg hoog, blijkt uit een onafhankelijke meting. In Duitsland en België groeit het aantal Nuon-klanten. Ook de medewerkers zijn heel trouw. Trots ben ik op een van onze maatschappelijk geëngageerde projecten waarin we allochtone jongeren in Amsterdam opleiden tot energieadviseur. Dit project zal zeker navolging krijgen elders. Ons afsluitbeleid, opgesteld in overleg met bijstandsmoeders, is erop gericht om samen met schuldhulpverleningsinstanties te bereiken dat de schulden niet oplopen.' Hij wil er maar mee gezegd hebben dat Nuon ook helpt bij maatschappelijke problemen. 'Prachtig dat Nuon zich zo heeft ontwikkeld', zegt hij. 'Het is een mooi bedrijf. Ik ben met open armen ontvangen en ga met applaus weg.'

 

Ludo van Halderen

 

Ludo van Halderen (geboren in Schiedam in 1946) is sinds 2002 voorzitter van de raad van bestuur van Nuon. Van Halderen wordt gerekend tot de vijftig machtigste bestuurders van Nederland. De Nuon-topman heeft een lange staat van dienst in de energiewereld. Voordat Van Halderen aantrad als bestuursvoorzitter van Nuon zat hij onder andere in de directies van andere energiebedrijven Tractakabel/Elektrakabel en Epon.

 

In 2005 ontstond brede maatschappelijke ophef over de beloning van de top van Nuon. Van Halderen bleek het jaar ervoor acht ton aan salaris en bonussen te hebben opgestreken. Na aanzwellende kritiek daarop leverde hij zijn kortetermijnbonus - een bedrag van bijna honderdduizend euro - in. Van Halderen studeerde werktuigbouwkunde aan de Technische Universiteit in Delft. Hij is de jongste uit een katholiek gezin. Zijn vader was vakman in de scheepsbouw. Hij is getrouwd en heeft drie dochters. Van Halderen treedt per 23 april 2008 af als bestuursvoorzitter bij Nuon en wordt opgevolgd door de Noor Øystein Løseth.