Subsidie-industrie

In mijn vorige column beschreef ik de belevenissen van een ESF-project. Goed beschouwd is het ESF een merkwaardige vorm van geld rondpompen. Eerst brengen we geld naar Brussel. Vervolgens moeten we ons eigen geld via allerlei procedures weer zien terug te krijgen. En met dit heen-en-weer geschuif verdampen al miljoenen euro’s in de bureaucratie.

Een belangrijke oorzaak van deze zottigheid is dat geen enkel lidstaat van de EU te boek wil staan als netto-betaler. Dit is vreemd, omdat de EU is gebaseerd op solidariteit. Rijk helpt arm. Dus zou een rijk land als Nederland per saldo meer moeten bijdragen dan bijvoorbeeld Slowakije. Met als uiteindelijk resultaat dat we  door onderlinge handel, er met z’n allen beter van worden. Maar onze landsbestuurders willen met opgeheven hoofd uit de EU-onderhandelingen komen en willen vooral laten zien wat ze eruit gesleept hebben. Deze cultuur is ontstaan in de jaren tachtig van de vorige eeuw door de befaamde uitspraak van Margaret Thatcher: ” I want my money back”. En zo kreeg Nederland voor de periode 2007 tot en met 2013 € 830 miljoen aan ESF subsidie. (Ter vergelijking, het totale ESF budget voor de hele EU is € 75 miljard voor deze periode.) Dit bedrag voor Nederland is dus niet gebaseerd op de vraag of dit voor ons land ook nodig is, maar om het vege lijf uit de EU-onderhandelingen te redden. In de jaren negentig van de vorige eeuw werd zelfs een statistisch foefje uitgehaald, waardoor ineens de provincie Flevoland de status kreeg van “arme regio”. Dit leverde weer extra geld op.

Maar goed, de onderhandelingen zijn afgelopen en de buit is binnen. Dan ontstaat een serieus probleem. Want hoe krijgen we dit geld op? Hier spelen de subsidiebureaus een grote rol. Deze bureaus zijn voor het Agentschap SZW (die het ESF-geld over Nederland verdeelt) van vitaal belang. Zij moeten zorgen dat de euro’s op de plaats van bestemming komen. Deze plaatsen van bestemming zijn bijvoorbeeld gemeenten, scholen, re-integratiebureaus, uitkeringsinstanties of bedrijven. De gewone burger waar het eigenlijk voor bedoeld is (in zijn hoedanigheid als werknemer, scholier, werkloze, gehandicapte, 55-plusser etc.) telt even niet mee. De bureaus weten precies hoe je een aanvraag doet dus succes is verzekerd. Er zijn ook nauwelijks kwalitatieve criteria waarop een aanvraag wordt beoordeeld. Veelal volstaan procedurele criteria. Als de aanvraag maar op tijd is ingeleverd, de juiste vakjes zijn ingevuld en de juiste handtekeningen eronder staan. Vaak worden de aanvragen zelfs alleen beoordeeld op volgorde van binnenkomst.

En is het ESF nu ook effectief? Geen idee. Waarschijnlijk niet. Heel veel geld gaat sowieso op aan organisatiekosten. Dit komt mede door de co-financiering. Doordat je als gemeente veel kosten moet maken voor de uitvoering van een ESF-project is het eigenlijk alleen interessant om ESF aan te vragen voor gewone lopende activiteiten. Dingen die je toch al doet, en waar je met ESF extra geld voor krijgt. Immers, bij nieuwe activiteiten moet je zelf 60% van de kosten betalen. In dit opzicht voegt ESF niets toe. En hoeveel werklozen hebben een baan gekregen dankzij de ESF-subsidie? En wat zijn precies de resultaten van “sociale innovatie”(actie E) of “bestrijding armoede en sociale uitsluiting” (actie A). Is er door de ESF-subsidie minder armoede of sociale uitsluiting? Niemand die het weet.

Wat we wel kunnen zeggen is dat het ESF een mooi werkgelegenheidsproject in zichzelf is. Het is domweg een subsidie-industrie. Honderden ambtenaren, subsidie-adviseurs, projectleiders, consultants, accountants en dergelijke hebben een leuke boterham aan het rondpompen van het geld. Hoe bezopen het systeem van Europese subsidie is, kunnen we inmiddels zien op de televisie. De RTL-serie Moordvrouwen wordt deels gefinancierd uit Europees geld (overigens geen ESF, maar een ander fonds, EFRO).  Europese subsidie voor Wendy van Dijk en Renée Soutendijk. Het moet toch niet gekker worden. Snel kappen dus met ESF. Gewoon tegen Brussel zeggen: “Laat het ESF-geld maar zitten, we maken wel € 830 miljoen minder aan jullie over.”

Rik Bolhuis