Samenwerking 'light' populairder dan herindeling

Gemeenten pakken hun bedrijfsvoering steeds vaker gezamenlijk op. Zij geven daarbij de voorkeur aan lichte vormen van samenwerking. Daarmee negeren ze de oproep van minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) om te komen tot herindelingen en ambtelijke fusies.

9 op 10 gemeenten bezig met samenwerking

In 2013 nam 85 procent van de gemeenten deel in een samenwerkingsverband voor bedrijfsvoering; in 2012 was dat 79,9 procent. Dat blijkt uit onderzoek van Lysias Consulting Group. Het bureau inventariseerde voor het tweede achtereenvolgende jaar de samenwerkingsverbanden op het gebied van bedrijfsvoering. In 2012 was een groot deel van de samenwerkingsverbanden op het gebied van bedrijfsvoering nog in een stadium van voorbereiding. Sindsdien blijken veel samenwerkingsverbanden opgeschoven naar de zogeheten implementatiefase.

Minder gemeentelijke herindelingen

Ambtelijke integratie en herindeling zijn in 2013 minder aan de orde dan in 2012. Gemeenten lijken volgens de onderzoekers in onzekere tijden te kiezen voor samenwerkingsvormen die omkeerbaar zijn. ‘Ze storen zich kennelijk niet aan minister Plasterk, die in zijn decentralisatiebrief van 19 februari 2013 opriep om over te gaan tot zware, onomkeerbare vormen van samenwerking zoals ambtelijke fusie en herindeling’, concluderen ze. Ten opzichte van 2012 werden er in 2013 minder herindelingen en ambtelijke fusies geïnitieerd. Van de 40 herindelingsclusters en ambtelijke fusies in 2013 zijn er 24 (60 procent) groter dan 60.000 inwoners, daarvan zijn er slechts elf (27,5 procent) groter dan 100.000 inwoners.

Geografische nabijheid niet doorslaggevend

Gemeenten hebben soms meerdere samenwerkingsverbanden, ook op het gebied van de bedrijfsvoering. De partnergemeenten waarmee men samenwerkt, kunnen per verband verschillen. Gemeenten bekijken in de meeste gevallen per onderwerp welke partners daarvoor geschikt zijn. In sommige gevallen is het gunstig om buurgemeenten als partners te kiezen, terwijl de ligging in andere gevallen niet doorslaggevend is. Steeds meer bedrijfsvoeringssamenwerking berust volgens Lysias niet op geografische nabijheid.

Detacheren van personeel

Kleinere gemeenten zijn eerder geneigd om samen te werken dan grotere gemeenten. Gemeenten die samenwerken hebben gemiddeld 34.290 inwoners, terwijl gemeenten die afzien van samenwerking gemiddeld 44.444 inwoners hebben. Daarbij zijn de vijf grootste gemeenten buiten beschouwing gelaten. Samenwerking met slechts twee of drie partners lijkt favoriet; ruim twee op de drie samenwerkingsverbanden bestaan uit twee of drie gemeenten. Een netwerkconstructie is voor bedrijfsvoering de meest gekozen samenwerkingsvorm: een ambtelijk samenwerkingsverband waarbij kennis wordt gedeeld, gezamenlijk wordt ingekocht en detachering van personeel plaatsvindt bij ziekte.

Partners onvindbaar

De onderzoekers stuiten trouwens op een merkwaardig fenomeen. Bij het verzamelen van de gegevens werden alle gemeentelijke websites doorgelicht, waarbij opviel dat de informatievoorziening over intergemeentelijke samenwerking in veel gevallen ondermaats is. ‘De zogenoemde jumelages – internationale partnergemeenten – hebben vaak een prominente plek op de website, terwijl de regionale partners niet tot nauwelijks zijn te achterhalen’, aldus de onderzoekers. ‘De vindbaarheid van samenwerkingsverbanden bij veel gemeenten is abominabel. Het gaat hier weliswaar om bedrijfsvoering, maar ook dat is integraal onderdeel van de gemeentelijke huishouding.’