Meer gemeenten met grondproblemen

In zes van de zeven gemeenten die dit jaar onder curatele van de provincies zijn geplaatst, vormt tegenvallende grondexploitatie de hoofdreden. ‘Dat is anders dan tien jaar geleden’, zegt Gerber van Nijendaal van de Raad voor de financiële verhoudingen (Rfv).

Preventief toezicht
Het gaat om de gemeenten Ten Boer, Apeldoorn, Delfzijl, Beuningen, Gemert-Bakel en Nuenen. De problemen waarin de Groningse gemeente Bellingwedde is geraakt, zijn ook deels grondgerelateerd. ‘Voorheen werden gemeenten vooral onder preventief toezicht gesteld vanwege slecht financieel beheer, achterstallig onderhoud of een onverwachte schadeclaim’, zegt hij.

Grootste verlies genomen
De Rfv is bezig met een onderzoek naar de reden voor het aanvragen voor artikel 12-steun sinds 1997. Volgens Gijs Oskam, financieel specialist bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), hebben gemeenten van het verwachte verlies van 4,5 miljard euro inmiddels ruim 3 miljard euro afgeboekt. ‘Er hangt nog wel wat boven de markt, maar het grootste verlies is genomen’, verwacht hij. Van Nijendaal verwacht dat er nog meer dan 1,5 miljard euro zal moeten worden afgeboekt. De aannames die dat bedrag van 1,5 miljard onderbouwen – een einde aan de waardedaling van de grond en op termijn een geleidelijk herstel – zijn volgens hem te rooskleurig. De tegenvaller zou daarom wel eens het dubbele kunnen zijn: 3 miljard euro dus.

Sluitende begroting blijft niet lukken
‘Ik maak me bovendien sterk dat gemeenten alle risico’s én in beeld én gekwantificeerd hebben. Veel gemeenten met grondexploitatieproblemen hebben hun begroting voor 2013 nog sluitend weten te krijgen en die van 2014 misschien ook nog wel, maar dat blijft niet lukken’, zegt hij. Van Nijendaal sombert wat dat betreft in commissie. Neem de waarschuwende woorden van de provincie Overijssel, waar dertien gemeenten geen sluitende begroting 2013 blijken te hebben. De Overijsselse gemeenten hebben in toenemende mate moeite de begroting op orde te houden. Vooral de financiële gevolgen van de ingenomen grondposities in relatie tot de schuld vormen voor een aantal gemeenten een probleem.

Onzekere inkomsten
Daarnaast maken onzekere inkomsten het voor de gemeenten steeds moeilijker de begroting op orde te houden. ‘Gemeenten verkeren financieel in zwaar weer. Daarbij gaat het om een deugdelijk financieel beleid en niet alleen of het optelsommetje klopt. Het beleid moet gebaseerd zijn op structurele dekkingsmiddelen en niet op onzekere verwachte inkomsten. Daar wringt in deze tijd nogal eens de schoen’, aldus verantwoordelijk gedeputeerde Ineke Bakker. Ook andere toezichthouders, zoals die in Limburg en Gelderland, spreken een zelfde soort bezorgdheid uit over de houdbaarheid van de gemeentefinanciën op de langere termijn.