Amsterdam en Gelderland beste beleggers

Lokale overheden beleggen een stuk beter dan het rijk. Amsterdam en Gelderland zijn de sterkste groeiers.

Dat blijkt uit de Publieke Aandelen Monitor 2016, een gezamenlijk onderzoek van Boer & Croon Corporate Finance en Berenschot naar het publieke aandelenbezit. De overheid is een van de grootste aandelenbeleggers in Nederland. De waarde van het aandelenbezit van het ministerie van Financiën, de provincies en de veertig grootste gemeenten is in 2014 met zo’n vier miljard euro gedaald. Dat is een daling van 3 procent, terwijl de AEX in dat jaar met 6 procent is gestegen. De onderzoekers baseren zich op de meest recente beschikbare cijfers uit de jaarverslagen 2014 van de deelnemingen.

Utrecht in de min
De waardedaling van de overheidsaandelen in 2014 komt voornamelijk op het conto van het ministerie van Financiën, dat de resultaten van gasbedrijf EBN en van De Nederlandsche Bank fors terug zag lopen. Dat negatieve effect werd deels gecompenseerd door positieve resultaten van Schiphol, Tennet en Gasunie. Lokale overheden deden het een stuk beter, met Amsterdam en de provincie Gelderland als sterke groeiers. De gemeente Utrecht en de provincie Zuid-Holland zaten in de min vanwege een lager resultaat van BNG Bank.

Publieke belang
Het onderzoek geeft aan dat het aandelenbezit van overheden enorm versnipperd is, met meer dan 580 aandelenbelangen in 320 unieke bedrijven. Dat roept volgens Neil Lomax, partner bij Boer & Croon Corporate Finance, de vraag op of het publieke aandeelhouderschap wel effectief is ingericht. ‘De structuren van governance zijn bij vennootschappen vaak niet ingericht op dermate grote aantallen aandeelhouders. Het is dus twijfelachtig of overheidsinstanties via hun aandeelhouderspositie voldoende invloed kunnen uitoefenen om te waarborgen dat het publieke belang wordt gediend’, stelt Lomax.

Ontbreken expertise
Met uitzondering van het ministerie en enkele grote lokale overheden zoals de gemeente Rotterdam, ontbreekt volgens Philippe Sprenger bij de overheden veelal de expertise om deelnemingen effectief te beheren. Volgens de managing director van Berenschot is de overheid in het eigen domein gewend te werken binnen publiekrechtelijke kaders, op basis van algemeen belang, verantwoording en democratische controle. ‘Bij vennootschappen gelden echter de regels van het vennootschapsrecht en staat het belang van de vennootschap voorop. Er zijn mogelijkheden om het publieke belang daarin te borgen, maar dan moet de overheid die wel benutten om het aandeelhouderschap naar eigen smaak effectief in te richten’, aldus Sprenger.

Risicovol belegger
De Nederlandse overheid was in 2014 een risicovolle belegger. Een kwart van de aandelenportefeuille was in dat jaar risicovoller belegd dan de markt. De onderzoekers verwachten dat het vrij hoge risicoprofiel van de overheid in 2015 en de jaren daarna zal afnemen. Zo is in 2015 VIVAT verkocht en is een deel van ABN-AMRO naar de beurs gebracht. Komend jaar zal die bank verder privatiseren terwijl ook de privatisering van ASR is gepland. Daarnaast wordt de verkoop van de Koninklijke Nederlandse Munt onderzocht en moeten energiebedrijven Delta en Eneco hun leveringstak gaan afsplitsen.