Kinderarbeid

Alle reden om in te grijpen dus, zo zou je zeggen. En wat is er dan beter dan het opstellen van een gedragscode, waarmee bedrijven ervoor kunnen zorgen dat de producten die zij inkopen in ieder geval niet besmet zijn door kinderarbeid.

Want het zou immers prachtig zijn als kinderen overal ter wereld niet hoeven te werken, maar een opleiding kunnen volgen. De grote denkfout is dat die twee zaken onlosmakelijk aan elkaar zijn gekoppeld.

In de jaren tachtig hield de FNV ook een grootscheepse campagne tegen kinderarbeid. Bedrijven moesten er op toezien dat in bijvoorbeeld de tapijtfabrieken in Sri Lanka geen kinderen werkten. Was dat wel het geval, dan mocht dat bedrijf geen producten meer aan Nederlandse inkopers leveren. En inderdaad: tal van kinderen raakten hun werk in de tapijtfabrieken kwijt. Maar geen nood, zij vonden zo weer werk. Als bedelaar, luciferverkoper en zakdoekverkoper op straat. Voor meisjes waren er zelfs nog andere carrièrekansen. Prostitutie kent geen leeftijdsgrenzen.

De onlangs gepresenteerde handleiding bevat een achttien stappenplan tegen kinderarbeid. Daarin ligt de nadruk op het uitbannen van kinderarbeid door contracten en protocollen op te stellen die werkgevers dwingt om geen kinderen in hun fabrieken te laten werken.

In tegenstelling tot voorgaande campagnes wordt er in dit plan wel aandacht besteed aan de gevolgen die ontslag voor die kinderen kan hebben. Zo staat er: ‘Zorg ervoor dat kinderen die eerder in een eigen bedrijf of - veel waarschijnlijker - bij de toeleveranciers werkte, in gratis en voltijds dagonderwijs worden opgenomen. Als u kinderarbeid bij uw leveranciers aantreft, dan zou het niet verantwoord zijn het kind gewoon weg te (laten) sturen. Het kind kan dan in een slechtere situatie terecht komen.’

Dat besef is er nu in ieder geval en dat is mooi. Maar is het voldoende? Ik denk het niet. Zelfs al zijn de bedrijven en toeleveranciers die tot nog toe met kinderarbeid werken plotseling bevangen door het licht der liefdadigheid, zouden zij de kosten van het onderwijs voor hun rekening nemen? En wat moet er gebeuren met de kinderen die op het punt staan in te stromen in de arbeidsmarkt? Wie gaat voor hen het onderwijs betalen? Wat voor alternatieven hebben zij en hun familie wanneer die inkomsten wegvallen?

Het lijkt wel of de opstellers van dergelijke campagnes in de veronderstelling leven dat kinderarbeid een vrijwillige keuze is in plaats van een overlevingsstrategie. Dat kinderen die niet in de fabrieken gaan werken hun onderwijskansen kunnen benutten en dat de gezinnen waaruit zij voorkomen dan maar hun financiële reserves moeten aanspreken of een uitkering moeten aanvragen om te overleven, of zoiets.

Maar wat dan? Moeten we kinderarbeid dan maar tolereren als iets onontkoombaars? Nee, ook dat zou niet verstandig zijn. Maar het zou wel goed zijn wanneer mensen zich realiseren dat kinderarbeid iets is dat voortkomt uit armoede. Uit noodzaak. Het is een gevolg, geen oorzaak. Pas wanneer gezinnen in staat zijn zichzelf in leven te houden zonder kinderarbeid, wanneer er onderwijskansen zijn voor kinderen, wanneer er organisatiemogelijkheden voor werknemers zijn om misstanden op de werkvloer aan de kaak te stellen, dan kan kinderarbeid worden bestreden. Dat zijn de basisvoorwaarden die nodig zijn voor het afschaffen van kinderarbeid.

De huidige campagne besteedt aan deze zaken wel aandacht in het verlengde van de strijd tegen kinderarbeid, maar ze zouden hun strategie moeten omdraaien. Pas wanneer aan de basisvoorwaarden is voldaan, kan de strijd tegen kinderarbeid beginnen. Het afschaffen van kinderarbeid als uitgangspunt voor een strijd tegen armoede kan alleen maar averechtse effecten hebben.

Eric de Kluis