Van de verdeling
Maar deze uitspraak van Jan Tinbergen geld niet voor de verdeling van het gemeentefonds.
Bij de Erasmus Universiteit Rotterdam staat een muurtje met de tekst ‘Van de verdeling komt de winst’. Het is een citaat van Jan Tinbergen, winnaar van de Nobelprijs voor economie. Tinbergen doelde op de verdeling van het werk. Als iedereen het werk doet dat hij het beste kan, dan is dat voor alle mensen en voor het land ook het gunstigste. Hoe meer specialisatie in het werk, des te beter. Hoe meer verdeling, hoe beter.
Tinbergen doelde zeker niet op de verdeling van het gemeentefonds. Want voor het gemeentefonds geldt zeker niet: meer verdeling is beter. Dat wordt helaas vaak vergeten. Ik noem twee recente voorbeelden.
Ten eerste kent het gemeentefonds een vangnet voor gemeenten met financiële problemen: artikel 12. Dat is voor gemeenten met een hoge ozb, grote tekorten en weinig reserves. Dit jaar is daar een tweede vangnet bijgeknutseld. De gemeenten die in 2016 en 2017 meer dan 40 euro per inwoner tekortkwamen aan jeugdzorg en maatschappelijke opvang, krijgen extra geld. Dat krijgen ze ook als ze bulken van de reserves. Dat krijgen ze ook als ze weinig belasting vragen. Maar daar blijft het niet bij. Er is een derde vangnet bijgeknutseld voor de gemeenten met tekorten op twee deeltjes van die jeugdzorg, namelijk de jeugdzorg-voogdij en de jeugdzorg voor jongvolwassenen. Ongeacht of ze op de totale jeugdzorg tekortkomen. Ongeacht hun reserves. Ongeacht hun ozb. Er zijn dus drie verschillende vangnetten voor tekorten op de jeugdzorg.
Ten tweede kondigde het rijk drie weken geleden nieuwe verdeelmaatstaven voor het sociaal domen in het gemeentefonds aan. Daarnaast krijgt elke gemeente een aanvullend bedrag-op-maat, zodat elke gemeente voor het sociaal domein volgende jaar exact evenveel krijgt als dit jaar. Dit snapt echt helemaal niemand meer. Als je dezelfde verdeling wil, dan hanteer je dezelfde verdeelmaatstaven. Of je berekent het bedrag van dit jaar en dat geef je dan ook volgend jaar. Maar je gaat niet een nieuwe verdeelformule knutselen, en het verschil met de oude formule volledig corrigeren.
“Van de verdeling komt de winst” en “meer verdeling is beter” gelden niet voor het gemeentefonds. Daarvoor wil ik minder verdeelmaatstaven, minder geknutsel en minder vangnetten. Minder, minder, minder.
Wordt er in die vangnetten/verdeelsleutels eigenlijk rekening gehouden met de mate waarin gemeenten (ook) investeren in transformatie?
Als dat niet zo is (wat zo lijkt), is dat volgens mij wederom een 'perverse prikkel' in het systeem die de broodnodige sociale innovatie niet bepaald stimuleert.