Gemeenten ‘zieliger dan zij denken’

De stokkende bouw brengt mogelijk één op de tien gemeenten in zware financiële problemen, leert een onderzoek dat Deloitte in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en het voormalige ministerie van Vrom heeft gehouden.

Vorige week maakte VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma de resultaten ervan openbaar. Eerder al lekte via Binnenlands Bestuur uit dat gemeenten door de crisis in de bouw minimaal 2,4 miljard euro per jaar minder verdienen op hun bouwgronden en in het somberste scenario zelfs een veer van jaarlijks 3 miljard euro moeten laten. De totale verslechtering van grondexploitaties kost iedere Nederlander volgens het onderzoek gemiddeld 148 tot 185 euro. Het grootst is de verslechtering bij gemeenten met 100.000 tot 250.000 inwoners.

In principe kunnen de meeste gemeenten de slechtere resultaten op grondexploitaties aan, omdat ze ruim in de algemene reserves zitten. De algemene reserves van alle gemeenten samen, komen volgens de VNG uit op circa 10 miljard euro. ‘Op basis van onze berekeningen zouden de potentiële tegenvallers in het grondbedrijf bij minimaal 4 procent van de gemeenten, oftewel 16 gemeenten, kunnen leiden tot het volledig opsouperen van de financiële reserves, afgezien van andere mogelijke financiële mee- of tegenvallers’, concluderen de onderzoekers.

In het iets scherper geformuleerde scenario raken naar verwachting 41 gemeenten (9,5 procent) in de acute financiële problemen. Deloitte betwijfelt, gelet op de economische vooruitzichten, of dit ook nog zal gelden voor de komende drie jaar. Volledig herstel van de vastgoedsector zal volgens Deloitte naar verwachting niet plaatsvinden voor 2013. ‘Niet uitgesloten is dat dan nog meer gemeenten in financiële problemen komen.’

Prijsstijging

Volgens Frank ten Have van Deloitte zijn gemeenten ‘zieliger dan ze denken.’ Het effect van de dalende grondprijzen blijkt bij de onderzochte gemeenten nog niet verwerkt in de grondexploitaties. Hij constateert dat met mogelijke dalingen van grondprijzen nog steeds geen rekening gehouden. Het merendeel van de nader onderzochte gemeenten gaat zelfs nog uit van jaarlijkse grondprijsstijgingen van 1,5 à 2 procent jaar op jaar.

Hoewel de financiële effecten bij de meeste gemeenten nog beheersbaar lijken, gaan ze ten koste van andere zaken. Dat betreft met name infrastructurele investeringen. Die werden voorheen in de regel uit de winsten en afdrachten uit het grondbedrijf gedekt. Ook kunnen de effecten gevolgen hebben voor de kwaliteit van plannen, openbare ruimte, ambities op het gebied van duurzaamheid en de kwaliteit van woningen.

Jorritsma is bang dat als er niets gebeurt, met name de stedelijke ontwikkeling en de herstructurering van bedrijfsterreinen stagneert. Om tot een plan van aanpak te komen, heeft ze voorgesteld in januari een bestuurlijke top te organiseren waar behalve de VNG ook Binnenlandse Zaken, Infrastructuur en Milieu en marktpartijen tot afspraken proberen te komen.