Zorgen Tweede Kamer om financiën gemeenten … na 2026

De afgegeven noodkreet van gemeenten dat ze de komende jaren structureel geld tekort te komen, maakt weinig indruk op de Tweede Kamer. Daar leven voornamelijk zorgen over het gemeentelijk huishoudboekje na 2026.

Of het nu de grote gemeenten zijn, de middelgrote, de kleine of de plattelandsgemeenten, in koor geven ze aan dat hun financiële situatie door het huidige kabinetsbeleid zodanig ‘schraal’ is dat ze taken waarvoor ze aan de lat staan niet meer goed kunnen uitvoeren en voorzieningen dreigen te moeten sluiten. ‘Al zouden we het willen, we kunnen niet meer meewerken aan belangrijke maatschappelijke onderwerpen als het aanjagen van de woningbouw, werken aan klimaatneutraliteit, de transitie naar duurzame energie, de Omgevingswet’, zo lieten ze de vaste Kamercommissie van Binnenlandse Zaken deze week in een brandbrief weten.

Perspectief

Die commissie vergaderde donderdagmiddag onder andere over de financiële positie van het decentraal bestuur. Daarin stelde minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken dat gemeenten tot en met 2025 goed worden bedeeld door het kabinet: 3 miljard euro extra (aan accres) in het gemeentefonds en nog eens 1,5 miljard euro voor de jeugdzorg. Dat maakt volgens haar dat het financiële nadeel dat sommige gemeenten lijden van een andere verdeling van het gemeentefonds per 2023 te dragen is. Het nadeel bedraagt tot 2025 maximaal 37,50 per inwoner, aldus Bruins Slot. Gemeenten ontvangen gemiddeld tussen de 1.200 en 3.100 euro per inwoner, zo hield ze de Kamerleden voor. ‘Dat plaatst die 37,50 euro in perspectief.’

Korting

Dat het wat de jeugdzorg betreft om incidenteel geld gaat en het accres grotendeels opgaat aan de compensatie van lonen- en prijzen, leidde bij de Kamerleden niet of nauwelijks tot verontrusting. Alleen de PvdA stelde bij monde van Khadija Arib dat ‘er eigenlijk geld bij moet.’ Voor wat de schrale financiële situatie de eerste drie jaar betreft, vingen de verzamelde gemeenten bot met hun brandbrief. Wel zorgen maken veel Kamerleden – van links tot rechts – zich over de financiële positie van gemeenten vanaf 2026. CU-Kamerlid Stieneke de Graaf sprak zelf van een ravijn waar gemeenten dan voor staan. Met name baart de opschalingskorting van 1 miljard euro zorgen die gemeenten nog steeds boven het hoofd hangt. Die door het kabinet Rutte II opgelegde korting hing samen met een grote herindelingsoperatie, waarna Nederland alleen nog 100.000+ gemeenten zou kennen. Die schaalvergroting zou leiden tot efficiënter – en dus goedkoper – opererende gemeenten. De fusiegolf kwam er nooit, de korting bleef wel bestaan. Saillant is dat minister Bruins Slot zich in de commissievergadering liet ontvallen dat ‘als je herindeelt, je niet goedkoper uit bent.’

Lokaal belastinggebied

Omdat onduidelijk is hoe de bekostiging van gemeenten na 2025 eruit ziet, beloofde de minister eerder deze week te komen met een contourennota. Daarin moet dan staan wat de hoofdrichting wordt van een toekomstbestendige en stabiele financieringssystematiek, inclusief opties voor een vergroting van het lokaal belastinggebied. Die nota moet er dan nog voor de zomer liggen. Mede op instigatie van VVD-Tweede Kamerlid Mark Strolenberg zegde Bruins Slot toe daar een deskundige, gezaghebbende en onafhankelijke procesbegeleider op te zetten. Met name gemeentekoepel VNG krijgt een rol in de keuze van die persoon. ‘Dat vind ik logisch’, aldus de minister.