Financiën zijn politiek mijnenveld

De financiële crisis heeft in 2009 ook in de lokale politieke arena’s toegeslagen. De voortdurende berichten over de verslechterende financiële situatie en daarmee de dreiging van bezuinigingen hebben ertoe geleid dat de gemeenteraad scherper let op de uitgaven. Een opvallend groot aantal wethouders heeft dat in het afgelopen jaar de politieke kop gekost. In 2009 moesten 92 wethouders tijdelijk of definitief vertrekken na een politiek conflict. Van hen moester er 35 aftreden wegens een dreigend financieel tekort, te optimistische budgettering of ruime overschrijding van het budget. Dat is bijna 40 procent van de politiek gesneuvelde wethouders. Ter vergelijking: in 2008 moesten twintig wethouders weg na een politieke vertrouwensbreuk over een financieel conflict. Dat was toen 15 procent van de 122 na een politiek conflict vertrokken wethouders.

In drie gemeenten moesten zowel in 2008 als in 2009 één of meer wethouders vertrekken na een politieke vertrouwensbreuk over het uit de hand lopen van de kosten. Het spraakmakendst was Tilburg. Daar viel het college van B en W in 2008 over de kosten van het Midi-theater. Met het lijmen van een nieuw college waren de financiële problemen niet opgelost. Zichtbaar werd dat toen wethouder Hugo Backx (PvdA) vorig jaar geen andere keus zag dan zijn verantwoordelijkheid te nemen voor de forse budgetoverschrijding op de bouwkosten van het Miditheater.

Het Gelderse Druten worstelde zowel in 2008 als in 2009 met de kosten voor de noodlokalen van basisschool De Kubus. Een overschrijding van een miljoen euro kostte in 2008 wethouder André van den Hurk (CDA ) al de politieke kop. Afgelopen jaar leidde het debacle tot een complete collegecrisis. Alle wethouders dienden hun ontslag in.

Arnhem had net als in 2008 problemen met de kosten voor een cultureel project. Afgelopen jaar verzuimde wethouder Rita Weeda (PvdA) de raad in te lichten over de verhoging van het budget voor een beeldententoonstelling van 3,5 naar 4,6 miljoen euro. Daarop moest zij ontslag nemen. Zij volgde het voorbeeld van partijgenoot Sander van Bodegraven (PvdA) die in 2008 moest vertrekken wegens de te duur uitgevallen verbouwing van het Museum voor Moderne Kunsten.

Collegecrises

Naast Druten waren er nog meer gemeenten waar colleges vielen over een financieel conflict. Deventer zorgde voor een unicum. Tot twee keer toe dienden alle wethouders hun ontslag in vanwege een conflict over de uitgaven voor de nieuwbouw van het stadskantoor.

Het Nijmeegse college van PvdA, GroenLinks en SP, dat sinds 2002 aan de boorden van de Waal regeerde, liep in het najaar op de klippen na een conflict over de verhoging van de onroerendzaakbelasting. Opvallend was het forse aantal collegecrises in het afgelopen jaar. Maar liefst dertien keer kwam er een college ten val. Dat is weliswaar geen record, maar met dat aantal komt 2009 wel in de top-3 van collegecrises.

Sinds de invoering van het dualisme is het jaar 2004 met 21 collegecrises nog altijd koploper. Opvallend in afgelopen jaar was dat in veel gevallen wethouders uit solidariteit opstapten met hun collega die onder vuur lag. Voor een dieptepunt tekende het Twentse Losser. Net als in de eerste duale collegeperiode (2002- 2006) kwam ook nu het college door politieke onenigheid ten val. Door de vele collegecrises kwam het totaal aantal opgestapte wethouders in 2009 bijna net zo hoog uit als in 2005. In het zicht van de raadsverkiezingen zijn nu 92 wethouders tijdelijk of definitief opgestapt na een politieke vertrouwensbreuk; in 2005 waren dat in het zicht van de raadsverkiezingen van 2006 94 wethouders.

In totaal hebben in 2009 179 wethouders tijdelijk of definitief hun wethouderschap beëindigd. De belangrijkste oorzaak voor dat hoge aantal is dat maar liefst 44 wethouders afgelopen maand moesten stoppen omdat hun gemeente door herindeling per 2010 van het toneel is verdwenen. Sinds de raadsverkiezingen van 2006 komt het totaal aantal vertrokken wethouders op 546. Dat is ruim een derde van het aantal wethouders.

Op pagina 32 staat het overzicht van de wethouders die om politieke redenen vertrokken. De complete lijst van alle vertrokken wethouders is te vinden op www.binnenlandsbestuur.nl/ wethouders_2009