Steeds meer verschillende rijksuitkeringen

Het bedrag dat gemeenten aan rijksuitkeringen ontvangen is relatief stabiel, maar het aantal verschillende uitkeringen is vorig jaar behoorlijk toegenomen. Dat becijfert onderzoekscentrum Coelo in de tweejaarlijkse Atlas Rijksuitkeringen aan gemeenten. Het aantal specifieke uitkeringen lijkt dit jaar enorm te gaan stijgen. Volgens het Coelo lijkt de stijging onnodig en het onderzoekcentrum heeft kritiek op de transparantie van het beleid.

Steeds meer uitkeringen

Gemeenten ontvingen 39 miljard euro van het rijk in 2019 en dat bedrag is sinds een flinke toename vanwege de decentralisaties in 2015 relatief stabiel gebleven. ‘Wel wordt dit bedrag verdeeld met behulp van steeds meer verschillende uitkeringen’, schrijft het Coelo. In 1980 waren het er nog meer dan 500, om beleidsvrijheid te vergroten en verplichtingen te verminderen werd dat teruggebracht naar 57 in 2013, maar in 2019 waren het er weer 107.

Lijkt onnodig

De stijging is volgens het onderzoekscentrum van de Rijksuniversiteit Groningen ‘des te opmerkelijker' omdat de verdeling van de algemene uitkering sterk correleert met hoe de overige 77 uitkeringen worden verdeeld. 'Het lijkt onnodig zoveel verschillende, vaak complexe, verdeelstelsels te hanteren die tot uitkomsten leiden die grotendeels overeenkomen.’ In 2018 bleek al dat het beleid om het aantal uitkeringen terug te dringen niet werkt.

Specifieke uitkeringen

Van de 39 miljard euro gaat ruim 8 miljard via specifieke uitkeringen. Hoewel verschillende bronnen verschillende aantallen geven, wijzen de gegevens volgens het Coelo erop dat het aantal specifieke uitkeringen (waar het rijk eisen aan stelt) recent is toegenomen. Inclusief de uitkeringen aan provincies steeg het aantal van 16 in 2018 naar 41 in 2019. Maar de voorlopige cijfers voor 2020 geven aan dat dit jaar het aantal uitkomt op 98.

Slecht voor transparantie

De wettelijke verplichting om jaarlijks achteraf gegevens over de specifieke uitkeringen te publiceren wordt ‘sinds 2018 niet nagekomen’. De definitieve cijfers liggen gewoonlijk hoger dan de voorlopige cijfers, maar sinds uitkeringsjaar 2017 ontbreken die definitieve gegevens. Het blijft daarom onduidelijk om welke uitkeringen en welk bedragen het gaat. ‘Dit komt de transparantie van het beleid niet ten goede.’

Centrumfuncties en structuur

Gemeenten krijgen gemiddeld 2.162 euro per inwoner en Vlissingen krijgt het meest (3.998 euro), gevolgd door Heerlen (3.672 euro) en Rotterdam (3.522 euro). Grote gemeenten, die centrumfuncties hebben, en gemeenten met een zwakkere sociale structuur ontvangen het meeste geld van het rijk. Bloemendaal (1.014 euro), Midden-Delfland (1.104 euro) en Blaricum (1.112 euro) ontvangen het minst.