Ambassadeur wil eind aan ‘geworstel’ bij aanbestedingen

Stedenbouwkundige Riek Bakker gaat nog zeker een halfjaar door als aanbestedingsambassadeur. Minister Maxime Verhagen (Economische Zaken, CDA) vindt dat zij ‘een nuttige rol vervult’ en de afgelopen 6 maanden ‘een goede start’ heeft gemaakt. Bakker heeft twee opdrachten: het belang van goed aanbesteden onder de aandacht brengen, en oplossingen aandragen voor problemen.

U bent nu een halfjaar aan het werk als aanbestedingsambassadeur. In die periode heeft u gesproken met tal van marktpartijen en overheidsbestuurders. Wat is u opgevallen?
‘Wat ik vooral heb gemerkt, is dat gemeenten enorm worstelen met aanbestedingen voor bouw en infrastructuur. Vooral kleinere gemeenten. Wethouders zijn vaak bang dat het repercussies heeft voor hun loopbaan als er iets misgaat. Zij worden geadviseerd door medewerkers die ook niet dagelijks met aanbesteden bezig zijn. Het gevolg is dat men zich gaat uitputten in allerlei regels en voorschriften. Zekerheden worden op zekerheden gestapeld om uitglijders te voorkomen. Daardoor krijg je gedrochten van aanbestedingsopdrachten, waar de markt niets mee kan.’

Waarom huren die gemeenten dan geen adviseurs in?
‘Dat is ook niet altijd even eenvoudig. Om te beginnen is het duur. Maar je moet ook erg goed opletten. Tal van bureaus beweren verstand te hebben van aanbestedingen, maar dit is lang niet altijd het geval. Wie kies je dan? Dikwijls ontbreekt kennis van de markt. En dan doet men het liever zelf.’

Waardoor ontstaat dat ‘geworstel’, zoals u het noemt? Komt dat uitsluitend door de ingewikkelde regelgeving, of zijn er meer oorzaken?
‘Het is ook koudwatervrees. De wereld van bouw en infra is belast met fraudezaken en een slecht imago. Daardoor zijn gemeenten soms bang en denken ze dat ze met boeven te maken krijgen. De focus van de media ligt ook erg op dit soort aanbestedingen. Als er een vermoeden is dat er mogelijk iets mis is, wordt al snel gesuggereerd dat sprake is van vriendjespolitiek. Bijkomend punt is nog dat deze aanbestedingen vaak worden voorbereid door ingenieurs of andere technici voor wie aanbesteden geen dagelijkse bezigheid is. Ik zou zeggen: weg met alle angsten en sentimenten eromheen.’

Bij inkopen gaat het beter.
‘Precies. Al valt ook daar nog veel te verbeteren. Maar inkopers zijn inmiddels wel een beroepsgroep geworden. Professionals. Zij vinden het leuk en verdiepen zich erin. Het werk wordt heel serieus genomen, en er wordt bijvoorbeeld samenwerking gezocht met anderen. Dat begint zich echt te ontwikkelen. Bijkomend voordeel is wel dat geen journalist geïnteresseerd is in de aankoop van pennen en potloden. Dus als er toch dingen misgaan, zal het minder snel opvallen.’

U schetst een somber beeld. Is het echt zo erg? Gaat er in de praktijk veel mis?
‘Zo wil ik het niet stellen. Er gaat niet zo heel veel fundamenteel fout. Maar het kan allemaal veel beter en gemakkelijker. Daar komt die schreeuw om hulp vandaan waarmee ik de afgelopen maanden ben geconfronteerd. Daarom zeg ik: het moet afgelopen zijn met die worstelpartij. Waag eens een gokje, durf te experimenteren.’

Over experimenteren gesproken. U heeft een onderzoek aangekondigd naar de mogelijkheid van regionaal aanbesteden.
‘Dat is een verzoek vanuit de provincie Limburg en het Bouwnetwerk. Ik wil graag bekijken of we voor vormen van regionale aanbesteding een soort reiswijzer kunnen ontwikkelen, uiteraard zonder ongeoorloofde praktijken toe te passen. Er zijn juristen die tegen me hebben gezegd: dat kun je vergeten, dat lukt je nooit. Maar er zijn ook rekkelijken die denken dat het wel kan. Ik weet niet of het me lukt, maar ik ga het graag proberen. Het is nu eenmaal zo dat iedereen heel graag een opdracht geeft aan die kleine aannemer of dat kleine bedrijf uit de regio. Ik doe niet mee aan gesjoemel, maar het zou mij een lief ding waard zijn als we dit voor elkaar kunnen krijgen.’

Ook wilt u nadere aanbestedingsregels voor architecten en stedenbouwkundigen.
‘Zij hebben het op het ogenblik verschrikkelijk moeilijk, en het eind van de ellende is nog niet in zicht. Ik denk zelfs dat dit jaar, 2011, het dieptepunt wordt. En als je dan ziet hoeveel werk deze bureaus bij aanbestedingen moeten verzetten. Ze moeten stapels papieren aanleveren en voldoen aan allerlei eisen. Ik vraag me af of dat niet buiten proportie is. Ook zou ik er warm voorstander van zijn als degenen die een aanbieding doen maar de opdracht uiteindelijk mislopen, een vergoeding krijgen. Al hoeft dat geen groot bedrag te zijn. En als je het hebt over onderhandse aanbestedingen, zou een gemeente niet tien, maar bijvoorbeeld drie bedrijven gericht kunnen benaderen.’

Hoe kijkt u aan tegen het wetsvoorstel voor een nieuwe Aanbestedingswet? Kan die iets bijdragen aan de door u gesignaleerde problemen?
‘Zeker. De Aanbestedingswet is nodig om de toepassing van Europese regels voor de Nederlandse situatie vast te leggen. Maar de wet moet wel leesbaar en toepasbaar worden gemaakt. Mijn vader was rechter, en hij heeft mij geleerd dat wetten zo geschreven moeten worden dat iedere onnozele ziel ze kan lezen, begrijpen en snappen. Wetten zijn niet bedoeld voor juristen en rechters; het publiek moet ermee overweg kunnen.’

U wilt dat er een ‘commissie van hulp en bijstand’ komt, eventueel als onderdeel van het expertisecentrum PIANOo. Wat zou deze commissie dan moeten doen?
‘Gesprekken organiseren. Hoe kunnen we elkaar beter begrijpen, hoe lossen we problemen op? Die commissie is bedoeld voor zowel de markt als de overheid, en moet een permanent karakter krijgen. Je kan zoiets trouwens op verschillende manieren organiseren. Het zou ook in regionaal verband kunnen.’

Voorlopig is er ook voor u dus nog meer dan genoeg werk aan de winkel.
‘Ja. Ik wil heel graag een bijdrage leveren aan het versoepelen en beter maken van de aanbestedingspraktijk. Daar heb ik nu nog een halfjaar de tijd voor.’