'Aan te veel geld heb je niks'

'We hebben het redelijk mooi gedaan.' Met die zuinige woorden omschrijft BNG-topman Carel van Eykelenburg het resultaat van zijn bank over 2007, waarin de nettowinst nagenoeg gelijk bleef aan die over het jaar ervoor - een lichte daling van 199 naar 194 miljoen euro. Geen al te hoge pieken, geen al te diepe dalen; zo hebben ze dat bij de bank eigenlijk het liefst. 'Rustig aan bewegen. Don't make too much waves', zegt Van Eykelenburg. Van al te veel reuring, zo is de gedachte, raken beleggers en aandeelhouders alleen maar zenuwachtig.

De lichte daling van de nettowinst hebben de aandeelhouders bovendien voor een belangrijk deel aan zichzelf te danken. Deze is voornamelijk het gevolg van de hogere financieringslasten, nodig in verband met de extra uitkering van vijfhonderd miljoen euro aan de aandeelhouders in december 2006 en nog eens een zelfde bedrag eind 2007. De hogere financieringslasten werken ook de komende jaren door. Over 2008 verwacht de bank mede om die reden een lagere nettowinst.

Het was de staat als grootaandeelhouder - de staat is voor de helft eigenaar van de bank - die een paar jaar geleden aandrong op de afslanking van het riante eigen vermogen van de bank. Dat was in het topjaar 2005 opgelopen tot ruim 2,8 miljard euro. Die activistische opstelling van met name financiënminister Zalm zorgde voor veel hoofdbrekens bij de bank, want beleggers zouden wel eens nerveus kunnen worden van die herkapitalisatie. 'Too much waves', gebaart Van Eykelenburg nog maar eens. Vandaar dat werd gekozen voor een spreiding over meerdere jaren. In 2006 werd op basis van toen bekende informatie berekend dat over meerdere jaren 1,2 miljard - tot en met 2009 - zou kunnen worden uitgekeerd. Naar verluidt wil Financiën daarna de vermogenspositie van de bank nog verder afbouwen.

Bankboekje

Van Eykelenburg wordt er ogenschijnlijk warm noch koud van. Hij zegt de in 2005 in gang gezette afslanking zelfs toe te juichen. 'Ik denk dat het goed is dat je streeft naar een scherpe balans. Aan te veel geld heb je niks. Of je investeert het, of je keert het uit. Het kapitaal is van de aandeelhouders, een soort bankboekje waar ze binnen de grenzen van de statuten over mogen beschikken.'

Dat er opnieuw druk is van de grootaandeelhouder de balans nog scherper te maken, kan hij begrijpen. 'De wereld om ons heen verandert, daar kijk je bij voortduring naar. Iedere keer ijk je wat op dat moment verstandig is. Wij moeten kijken hoe wij als bank het maatschappelijk belang kunnen dienen. Als overheidsbank hebben wij die missie nu eenmaal. Daar hebben we in oktober een goed gesprek met minister Bos van Financiën over gehad, hier op kantoor. Prettig voor ons is dat hij, anders dan zijn voorganger, niet inzet op privatiseren van de bank. Deze minister wil de deelneming zoveel mogelijk inzetten ten bate van de doelstelling van het kabinet. Bij Gerrit Zalm was het: privatiseren, tenzij. Of hij de BNG daadwerkelijk heeft willen verkopen? Nee, natuurlijk niet. Zalm is daar veel te slim voor. Hij, de staat, had er ruim zestig miljard euro uitstaan. Dat bedrag laat je geen gevaar lopen door drieste acties. Het beleid 'privatiseren tenzij' was gewoon een manier van communiceren van Zalm. Dat deed hij handig.'

In 2009 zal worden bezien of het mogelijk is over te gaan tot een extra dividenduitkering van tweehonderd miljoen euro aan de aandeelhouders. 'Dan moet de financiële situatie van de bank dat wel toelaten', zegt Van Eykelenburg. 'Nu al krijg ik vragen van gemeenten of ze het mogen inboeken op de begroting van volgend jaar. Mijn antwoord is dan: nee, zet maar PM.'

Eind april 2009 pas wordt het duidelijk of de bank opnieuw extra uitkeert. Hoe het uitpakt, daarover kan Van Eykelenburg geen zinnig woord zeggen. 'Dit kabinetsbeleid zet veel dingen in gang die voor de BNG profijtelijk zijn. Veel van dat beleid leidt namelijk tot meer marktwerking in de risicobeheersing. En onze bank is vooral een risicotransformatiemachine.'

Meer leningen

In potentie tot voordeel strekkende ontwikkelingen liggen in de woningcorporatiesector. Daar gebeurt momenteel erg veel. Corporaties zijn de grootste klant van de BNG: de bank heeft er dertig miljard euro aan leningen uitstaan. 'De afgelopen maanden zien we een toename van het aantal leningen. Of dat te maken heeft met de prachtwijken van de minister Vogelaar van Vrom? Eerlijk gezegd denk ik van niet. Daar is nog geen relatie mee te leggen. Meer effect heeft het door Neelie Kroes in Brussel uitgezette beleid dat woningcorporatiedochters niet de niet-sociale woningbouw van de corporaties mogen financieren. Dat moeten private financiers als wij doen.'

Voor de bank gunstige ontwikkelingen neemt Van Eykelenburg ook waar in de zorgsector, waar de financiële positie van ziekenhuizen verandert omdat ze eigenaar van de gebouwen worden. En dan zijn er nog eens de veranderingen in de energiesector. Door de dit jaar van kracht wordende splitsingswet ontstaat ook in die hoek meer marktwerking. Aandeelhouders van de nutsbedrijven - gemeenten en provincies - komen in geval van verkoop opeens met tientallen tot honderden miljoenen euro's aan overtollige middelen te zitten die moeten worden beheerd. Daar kan en wil de BNG graag wat in betekenen via haar dochter BCM (BNG Capital Management).

Speciaal voor dat doel bedacht de bank het Public Utility Fund, een besloten, strikt voor overheden toegankelijk marktsysteem waar publieke aandeelhouders hun nutsaandelen onderling kunnen verhandelen. De gedachte is dat veel kleine aandeelhouders af willen van hun netwerkaandelen en graag willen cashen. Probleem is dat de netwerkaandelen per se in publieke handen moeten blijven. Of het Public Utility Fund een uitkomst is, hangt mede af van de adviezen van voormalig AFM-voorzitter Kist, die in opdracht van Economische Zaken momenteel de verschillende mogelijkheden verkent.

Steeds meer publieke organisaties weten de weg te vinden naar BNG-dochter BCM voor het beheer van hun overtollige vermogens. Sinds haar oprichting in 2002 heeft het vermogensbeheer een sterke groei doorgemaakt. In de regel gaat het om zogeheten kort geld dat voor drie maanden tot maximaal een jaar bij de bank wordt gestald door gemeenten, stadregio's, provincies en een toenemend aantal onderwijsinstellingen en woningcorporaties. Het volume is inmiddels 2,5 miljard euro groot. 'In anderhalf jaar tijd is dat bedrag verdubbeld', zegt Van Eykelenburg. 'En die markt zal groter worden naarmate de rente aantrekkelijker wordt.'

Stabiliteit

Terwijl de ene financiële instelling na de andere kraakt onder de kredietcrisis, heeft de Bank Nederlandse Gemeenten tot de dag van vandaag geen schade opgelopen. De aandeelhouders - staat, gemeenten, bijna alle provincies en een hoogheemraadschap - hoeven zich wat de BNG-topman betreft geen zorgen te maken. Niet dat ze dat doen, want de in Den Haag gevestigde bank kreeg de voorbije maanden volgens Van Eykelenburg nog van geen enkele aandeelhouder een vraag over de gevolgen van de kredietcrisis voor hun huisbankier.

'Wij beperken onze activiteiten tot Nederland en Europa en zitten niet in de Verenigde Staten. We streven niet naar winstmaximilisatie, we zijn niet uit op het allerhoogste rendement. We doen niet in dubieuze hypotheken. Zulke risico's nemen wij als triple A bank nooit. Wij hebben ook niet hoeven her- of afwaarderen op onze winst- en verliesrekening', zegt hij. De ratings van de agency-bureaus zijn ook dezelfde gebleven voor de bank: het hoogste kredietwaardigheidsniveau - AAA. Eigenlijk wil hij het niet met zoveel woorden gezegd hebben, maar de BNG profiteert zelfs van de kredietcrisis. 'Je ziet een vlucht naar stabiliteit. Beleggers stallen hun geld momenteel liever bij een betrouwbare bank als de BNG. In die zin is er dus sprake van een positief effect', zegt Van Eykelenburg. 'Maar dat is van tijdelijke aard', voegt hij er direct waarschuwend aan toe. 'Je ziet het nu al afvlakken.'

Carel van Eykelenburg

Nog een half jaar, dan staat dr. ir. Carel van Eykelenburg (1952) officieel aan het hoofd van de Bank Nederlandse Gemeenten. Hij volgt de gewezen PvdA-wethouder van Rotterdam Pim Vermeulen op. De afgelopen drie jaar maakte Van Eykelenburg, van origine chemicus, deel uit van de Raad van Bestuur van de BNG, als chief financial officer. Daarvoor was hij voorzitter van de Raad van Bestuur van Mn Services, dienstverlener voor pensioenfondsen.

Van 1998 tot 2001 was hij chief executive officer van het bedrijfstakpensioenfonds PMT. Van 1994 tot 1998 was Van Eykelenburg hoofddirecteur van de Informatie Beheer Groep, een overheidsinstantie voor studiefinanciering. Voor die periode werkte hij als adjunct-directeur internationale samenwerking op het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen. Van 1996 tot 2002 was hij voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Bestuurskunde. De nieuwe topman van de bank is onder andere voorzitter van de Raad van Commissarissen van Connexxion Holding NV, lid van de Raad van Toezicht van Codarts (de Hogeschool voor de Kunsten Rotterdam) en lid van het College van Advies van Euronext.