‘Zonder overheidsbemoeienis werkt digitalisering negatief’

Als de overheid zich niet genoeg bemoeit met ‘voortsnellende digitalisering van infrastructuur en daaraan verbonden diensten’ kan deze tot ongewenste uitkomsten krijgen en tot maatschappelijk onbehagen leiden. Dat schrijven rapporteurs van Planbureau voor de Leefomgeving in een rapport.

Kloof tussen hoog- en laagopgeleide burgers

In het signalenrapport ‘Mobiliteit en elektriciteit in het digitale tijdperk, publieke waarden onder spanning.’ Wordt duidelijk gemaakt dat de ontwikkelingen op gebied van ‘digitalisering en dataficering’ scherp in de gaten moeten worden gehouden. De rapporteurs waarschuwen onder meer voor ‘Een vergroting van de kloof tussen hoog- en laagopgeleide burgers, maatschappelijke ontwrichting door gebrekkige beheersbaarheid van vitale voorzieningen of de langzaam maar zeker eroderende aanspraken op privacy en zelfbeschikking.’ Bovendien kunnen nieuwe technologieën ondernemers enorme macht geven terwijl ‘de nadelen niet zelden op het bordje van de publieke sector terechtkomen.’

Innovatie en welvaartbevorderende waarden
De overheid is volgens PBL nu nog ‘vooral reactief en volgend aan de technologische ontwikke­lingen.’ Een actieve rol kan worden verkregen door initiatief meer naar zich toe te trekken. Bij nieuwe ICT-toepassingen moet er een nieuw evenwicht gevonden worden tussen innovatie en welvaartbevorderende waarden zoals efficieny, maatwerk en winstgevenheid.  Daarnaast roepen de rapporteurs op om te letten op waarden zoals toegankelijkheid, veiligheid, leveringszekerheid en privacy. Met een investeringsstrategie alleen gaat de overheid het niet redden. ‘Nu lijkt een reguleringsstrategie van groot belang. Mede door de grenzeloze, vaak mondiale reikwijdte van de internet­platforms, zal zo’n strategie ook steeds vaker rekening moeten houden met een internationale context.’

Faciliteer publiek debat
De overheid moet volgens PBL de taak op zich nemen om het publieke debat over digitalisering te organiseren en te bevorderen dat alle invalshoeken en alle relevante maat­schappelijke groepen vertegenwoordigd zijn. ‘Voor een blijvend legitiem en breed gedragen resultaat dient zo’n proces voortdurend open te staan voor nieuwe infor­matie, nieuwe inzichten en opvattingen, veranderende afwegingen en nieuwe actoren waarvan de inbreng kan leiden tot andere standpunten en keuzes.’

In het essay worden handvatten geboden waarmee overheid, politiek, maatschap­pelijke organisaties en samenleving de belangrijkste kwesties en dilemma’s kun­nen benoemen. De thema’s worden daardoor volgens de rapporteurs ‘benaderbaar’ om een begin te maken met het verkennen van nieuwe regels. Het volledige rapport is hier te vinden.