Stapels papier MER maken plaats voor 3D-animatie

Milieueffectrapporten krijgen een metamorfose. Dikke stapels papier met complexe beschrijvingen maken plaats voor online documenten met 2D en 3D-animatie, 360 graden-foto’s, geluid en infographics. Het onafhankelijk adviesorgaan Commissie m.e.r. heeft woensdag positief geadviseerd over de vernieuwing.

‘Imago van het  MER was slecht’

Een milieueffectrapport (MER) brengt de milieugevolgen van een plan in beeld voorafgaand aan een besluit. Deze rapporten bestaan doorgaans uit flinke lappen tekst met allerlei technische specificaties. Een vernieuwde MER bevat nog maar 10 tot 30 procent van de hoeveelheid tekst van de voorgaande versie. Daarnaast is de rapportage volledig gedigitaliseerd en wordt er daarbij volop gebruik gemaakt van nieuwe technologische mogelijkheden. Daarmee is een aanzienlijke vernieuwing gerealiseerd. Volgens Paul Eijssen van Royal HaskoningDHV, ontwikkelaar van het nieuwe MER, is de discussie over vernieuwing al jaren gaande. ‘MER heeft een slecht imago, daar wordt al jaren over gepraat, maar concrete verbeteringen bleven uit. De dikke boekwerken bleven zodoende bestaan. De nieuwe opzet brengt wél de nodige verandering teweeg.’

Visualisaties vervangen lappen tekst
Een MER is voor een breed publiek beschikbaar, maar in de praktijk is de informatie uit een huidige MER moeilijk te overzien en te doorgronden omdat deze meestal zeer technisch is. Er wordt in de oude versie maar weinig gebruikt gemaakt van visualisaties en soms zijn de rapporten zelfs duizenden pagina’s dik. Om het effect van een plan op hun situatie in te schatten, waren burgers genoodzaakt om de lappen tekst door te spitten. Dat geldt ook voor betrokken ambtenaren. ‘De meeste lezers, zowel ambtenaren als burgers, gebruiken alleen de niet-technische samenvatting. Omdat de informatie vaak moeilijk toegankelijk is en lastig te doorgronden’, aldus Eijssen. Er is volgens hem een hoop verbeterd. ‘In het kort vervangen visualisaties in diverse vormen de lange teksten. Denk aan het toelichten van een initiatief en alternatieven daarvoor , of de effecten daarvan op de luchtkwaliteit. Om zulke zaken te beschrijven zijn veel woorden nodig. Met een behulp van visualisatie of infographics kun je diverse effecten in één keer laten zien.’

Nieuwe mogelijkheden
Niet alleen worden teksten flink gereduceerd, in een nieuwe MER wordt gebruikt gemaakt van technologische vernieuwingen met bijvoorbeeld 360 graden-foto’s waarbij je kan inzoomen en uitzoomen. De informatie wordt daarnaast gelaagd aangeboden. Door middel van verder klikken kan er meer specifieke informatie worden opgevraagd over onderwerpen. De animaties zijn er ook in 2D met kaarten, ook worden zaken bijvoorbeeld toegelicht met video of geluid. ‘Het komt de overzichtelijkheid en transparantie ten goede’, zo vertelt Eijsen. Visualisaties, video’s en infographics hebben doorgaans een hogere kostprijs dan tekst, maar volgens Eijssen betekent het niet dat het opstellen van een vernieuwde MER duurder is dan voorheen. ‘De grote hoeveelheden tekst kosten ook geld en moeten vaak gelezen en beoordeeld worden door grote groepen mensen. De snelheid van de productie is met de technologie die wij nu gebruiken erg hoog, de kosten blijven uiteindelijk ongeveer gelijk, maar kunnen in de toekomst zelfs nog afnemen omdat de technologische mogelijkheden verder toenemen.’

Interactie en usability verbeteren
Eijsen verwijst ook naar maatschappelijke baten die de vernieuwing oplevert. ‘We kunnen het MER nu ook op andere vlakken flink verbeteren, denk bijvoorbeeld aan ‘usability’. De toegankelijkheid voor mensen met dyslexie, of voor slechtzienden kunnen we nu verbeteren. Bij het MER in hardcopy kwamen dat soort verbeteringen niet eens ter sprake.’ Ook wordt de betrokkenheid van burgers bij planvorming verhoogd omdat de informatie uit het MER overzichtelijker en inzichtelijker wordt. ‘Dit komt de betrokkenheid zeker ten goede. We willen in de toekomst ook uitbreiden met interactiemogelijkheden voor burgers. Denk daarbij bijvoorbeeld aan verwijzingen naar reacties op sociale media zoals Twitter, of de mogelijkheid voor lezers om reacties op bepaalde onderwerpen te versturen via een digitaal formulier.’

Positieve reacties
De vernieuwing heeft ook internationaal de ogen op zich gericht, zo vertelt Eijssen. ‘Milieueffectrapporten worden in vele landen gebruikt en de discussie over vernieuwing speelt dan ook internationaal. We hebben de nieuwe versie inmiddels laten reviewen door vijfentwintig klanten, waaronder gemeenten, provincies en Rijkswaterstaat. Zij waren zonder uitzondering positief.’ Alfons Finkers, senior beleidsadviseur gemeente Den Haag, ziet vooral in de toegenomen transparantie een belangrijke meerwaarde. ‘Dat is het meest belangrijke element in een milieueffectrapportage. Voor de initiatiefnemers om te zeggen wat ze willen, voor de burgers er omheen om te bepalen welk effect het op hen gaat hebben en voor de gemeenteraad om te bepalen hoe ze alle belangen rond zo'n project meenemen. Als je het MER heel mooi compact en visueel in hebt gekleed, kunnen mensen ook heel snel hun eigen standpunt bepalen en de informatie uit het MER gebruiken.’ Ook Noord-Brabant is positief gestemd over het nieuwe MER. ‘We willen naar dat interactieve toe. Meer visuals, heldere overzichten, linkjes, plaatjes, dat soort dingen. Ik ben blij dat nu eindelijk die stap gemaakt wordt’, aldus Jos van de Wijst namens de provincie.

Een impressievideo van de vernieuwde versie van MER is hier te zien.