‘Overheid moet energieverbruik van AI beter rapporteren’

Gemeenten werken volop met kunstmatige intelligentie, bijvoorbeeld met chatbots, automatische beeldherkenning en slimme geluidsmeters. Maar deze toepassingen verbruiken veel energie. De overheid zou meer moeten doen om dit in kaart te brengen, vindt Luis Miranda da Cruz van TU Delft.

Uit onderzoek van Binnenlands Bestuur en Business Insider werd duidelijk dat overheden weinig klimaatdoelen stellen voor hun ICT. Met name AI-toepassingen verbruiken door de grote hoeveelheid data en benodigde rekenkracht veel stroom.

Miranda da Cruz is expert op gebied van Sustainable Software Engineering en onderzoekt voor TU Delft hoe AI-toepassingen nog zuiniger gemaakt kunnen worden. Hij werkt aan een ‘receptenboek’ waarmee ontwikkelaars en AI-experts gemakkelijk energie-efficiënte oplossingen kunnen vinden voor terugkerende problemen bij het ontwikkelen van AI-systemen. Het gaat om richtlijnen, maar ook geautomatiseerde ontwikkeltools waarmee ontwikkelaars gelijk feedback krijgen op de gemaakte keuzes.

Onvoldoende aandacht voor AI

Er is bij de Nederlandse overheid onvoldoende aandacht voor de gevolgen voor de uitstoot van het toegenomen gebruik van AI, stelt Miranda da Cruz. ‘Er worden vele discussies gevoerd over de risico’s van banenverlies, intellectueel eigendom en deepfakes, maar over de uitstoot van AI gaat het heel erg weinig terwijl deze systemen veel energie slurpen.’ Over energiezuinige hardware waarop AI kan draaien is veel bekend, maar dat geldt niet voor de energiezuinigheid van de AI-modellen zelf. ‘Er is weinig stimulans om gegevens hierover nauwkeurig te rapporteren.’

Hoeveelheid gegevens verminderen

Volgens Miranda da Cruz kan de overheid diverse energiebesparende maatregelen nemen op gebied van AI, onder meer door het verminderen van de hoeveelheid gegevens die gebruikt worden om een model te trainen. Maar ook met modeloptimalisatie. ‘Dat wil zeggen: zorg ervoor dat het model van een AI-toepassing zelf minder complex is, zodat het minder energie verbruikt voor hetzelfde resultaat. Neem wanneer het model goed werkt daarna ook optimalisatiestappen om het energie-efficiënt te maken.’ Miranda da Cruz beschrijft een model dat wordt ingezet om vragen van burgers te beantwoorden. ‘Het is niet nodig om zo’n model ook te trainen om hele romans te schrijven.’

Hij voegt toe dat er ook een economische reden is om te werken met energie-efficiënte AI-modellen. ‘De kosten om het AI-systeem operationeel te houden zijn zo hoog dat wie een goede oplossing heeft om deze energiekosten terug te dringen, veel geld bespaart.’   Een probleem is alleen dat energie-efficiëntie niet in hetzelfde tempo verbetert als het energieverbruik toeneemt.

Complexiteit AI-modellen groeit razendsnel

‘De complexiteit van AI-modellen is sinds 2012 elke 3 tot 4 maanden verdubbeld. Ter vergelijking: de gemiddelde groei aan complexiteit in de softwarewereld wordt ongeveer elke twee jaar verdubbeld.’ Miranda da Cruz zou graag zien dat de Nederlandse overheid de technologiesector meer stimuleert om energieverbruik van software te rapporteren, analyseren en terug te dringen.

Ook hoopt hij op meer investeringen in onderzoek, innovatie en onderwijs op het gebied van energie-efficiënte AI. ‘We zien nu veel investeringen in AI voor duurzame doeleinden, dat is geweldig en leidt tot vooruitgang, maar het is ook paradoxaal wanneer we niet investeren in het duurzamer maken van AI zelf.’

Enorme hypevorming rond AI

Bij gemeenten liggen op dit moment vooral toepassingen met generatieve AI onder de loep. In een trendanalyse AI en algoritmen stelde de VNG in september dat er rond AI enorme hypevorming plaatsvindt, waarbij bedrijven een commercieel belang hebben om te doen alsof ontwikkelingen zo snel gaan dat ze nauwelijks zijn bij te benen. ‘Zo spelen ze in op de angst om achter te blijven bij publieke en private organisaties en leiden ze de aandacht af van zaken die nú spelen, zoals bias en discriminatie in AI-systemen’, aldus de VNG.

Liever laat de vereniging zich leiden door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), die AI een systeemtechnologie noemt. Een systeemtechnologie heeft een grote impact op de samenleving, die vooraf niet kan worden voorzien.