Open data: een gesloten schat

Rondom open data zijn er torenhoge verwachtingen, maar deze worden tot nu toe teleurstellend weinig waargemaakt. Onderzoeker Anneke Zuiderwijk merkt in Binnenlands Bestuur nummer 24 op dat de aandacht van overheidsorganisaties vooral uitgaat naar het openstellen van data en minder naar het gebruik ervan. Met de infrastructuur die zij heeft ontwikkeld worden de mogelijkheden van open data beter benut.

Realiteit open data vaak teleurstellend

Zuiderwijk, die promoveerde op haar onderzoek naar open data infrastructuren aan de Technische Universiteit Delft, merkt op dat er de laatste jaren steeds meer data beschikbaar wordt gesteld voor onderzoekers. ‘Ik heb het idee dat de overheid zich vooral richt op het beschikbaar maken van de data, maar zich minder verdiept in het gebruik ervan. Er wordt verwacht dat open data miljarden euro’s kan opleveren, maar de realiteit is vaak teleurstellend.’ 

Combineren open data lastig
Zuiderwijk illustreert wat er volgens haar nog mis gaat met bij het huidige open data-beleid. ‘Neem de website data.overheid.nl, waar overheden hun data vrijgeven. Deze richt zich vooral op het vindbaar maken van open datasets door middel van verschillende zoekmogelijkheden, maar het is niet mogelijk om de data ter plekke te gebruiken. Een gebruiker moet de data eigenhandig downloaden en zelf de tools en de kennis hebben om de data te analyseren. Er is vaak sprake van verschillende typen bestanden, wat combineren lastig maakt.’

Goede infrastructuur voor open data
Er ontstaan door verschillende bestanden problemen om data samen te voegen of om ze met dezelfde tool te hergebruiken.  Zuiderwijk: ‘Deze fragmentatie is bij het gebruik van open data nog een groot probleem. Een goede infrastructuur, die een helder overzicht geeft van beschikbare data en tools zou dit kunnen oplossen. Daarbij moet je denken aan een website waarop de gebruiker met de data en de tools aan de slag kan, waar interactie en samenwerking mogelijk is tussen de aanbieders en de gebruikers van de data, waar inzicht is in de kwaliteit van de data en waar open data aanbieders en gebruikers van elkaar kunnen leren door informatie uit te wisselen via fora, wiki’s en tutorials.’

Eisen voor goede infrastructuur 

Om de eisen voor de infrastructuur te vinden ging Zuiderwijk aan de slag met casestudy’s; het betrof het gebruik van juridische data van het Wetenschappelijk Onderzoek en Documentatiecentrum (WODC) en sociale data van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Deze worden werden beschikbaar gesteld aan onderzoekers via Data Archiving and Networked Services (DANS). Vanuit de casestudy werden vervolgens functionele eisen voor de infrastructuur opgesteld, die data beter toepasbaar maken waardoor de voordelen van open data beter benut worden. ‘Onderzoekers zijn afhankelijk van datasets zelf, maar ook van de tools om ze te kunnen analyseren, visualiseren en er zinnige dingen over te kunnen zeggen. Er is interactie nodig met de openstellers van de data en meer samenwerking tussen gebruikers. Kortom, een infrastructuur die het gebruik van open data coördineert’, licht Zuiderwijk toe.

Toegevoegde waarde 

De door Zuiderwijk ontwikkelde infrastructuur blijkt van toegevoegde waarde te zijn, zo wees een evaluatie met 127 studenten en professionals uit. Daaruit bleek dat onderzoeksopdrachten met behulp van de ontwikkelde infrastructuur als eenvoudiger werden beoordeeld. ‘Zuiderwijk hoopt dat gemeenten kansen zien in de infrastructuur. ‘Ze hebben vaak niet het geld en de kennis om meer met open data te doen, behalve openstellen. Gemeenten zoals Utrecht, Den Haag, Amsterdam en Rotterdam zijn goed op weg, toch ligt ook daar de nadruk vooral bij het openstellen zelf. Door de elementen uit de ontwikkelde infrastructuur te implementeren wordt de data bruikbaarder voor onderzoekers.’ 

Lees het complete verhaal over de infrastructuur voor open data in Binnenlands Bestuur nummer 24.