‘Nederland wordt het digitale knooppunt van Europa’

Nederland moet in alle delen van het land robuust, veilig en supersnel internet krijgen om het digitale knooppunt van Europa te worden. Dat valt te lezen in het nieuwe coalitieakkoord. In Europees verband wil het nieuwe kabinet de macht van grote techbedrijven aanpakken. Verder blijft open source belangrijk en zal een 'algoritmetoezichthouder' in de gaten moeten houden dat algoritmes niet discrimineren.

Voortouw

‘Wetenschap, bedrijfsleven, ‘startups’, ‘scale-ups’, kenniscoalities en overheid slaan de handen ineen om de kansen die digitale technologie biedt te verzilveren’, staat in het akkoord. ‘We nemen het voortouw en zetten in Europees verband in op versterking van de samenwerking tussen lidstaten op het gebied van digitalisering, onder meer op mensgerichte inzet van kunstmatige intelligentie, digitale ethiek, ontwikkeling van digitale identiteit en cybersecurity en ‘open source’.’

Open source

Tweede Kamerleden twijfelden eerder aan het enthousiasme van de regering om te gaan voor open source. Volgens velen is open source goed voor de veiligheid en transparantie. Demissionair staatssecretaris Knops (Binnenlandse Zaken, CDA) probeerde de twijfel bij Tweede Kamerleden weg te nemen door te benadrukken dat open source ‘de weg is die we opgaan’. In een opiniestuk bekritiseerde hoogleraar computerbeveiliging en privacy Bart Jacobs het ministerie omdat Binnenlandse Zaken open source niet als harde eis in de wet wil opnemen.

Europese wetgeving

Vanuit de Europese Unie komt er wetgeving aan die meer grip moet geven op wat er in Europa met data gebeurt. De Artificial Intelligence Act, die kunstmatige intelligentie onderverdeelt in verschillende risiconiveaus met bijbehorende eisen, is een van de manieren waarmee de EU ervoor wil zorgen dat meer gegevens in Europa blijven en dat ze zorgvuldig worden gebruikt. Deze en andere wetgeving, zoals voor digitale markten en dienstverlening, zal vanzelf een vertaling moeten krijgen in Nederland.

Structurele samenwerking

‘Cybercriminaliteit zoals ‘ransomware’ is zeer ondermijnend’, schrijven de coalitiepartijen in het akkoord. Hacks zoals in Hof van Twente en de huidige kwetsbaarheid van overheden door Apache Log4j illustreren dat. Er wordt daarom geïnvesteerd in cyberexpertise, onder andere bij de politie, en in meerjarige aanpak. Met een centraal gecoördineerdere, structurele samenwerking tussen bijvoorbeeld overheden, wetenschappers en het NCSC wil het nieuwe kabinet de bedrijven, vitale infrastructuur en het economische kapitaal beschermen. ‘Zij kunnen sneller en makkelijker informatie delen over digitale kwetsbaarheden en ‘hacks’.’

Eigen 'online' identiteit

De positie van de Autoriteit Persoonsgegevens wordt versterkt en verschillende toezichthouders gaan meer samenwerken. Er wordt wettelijk vastgelegd dat algoritmes worden gecontroleerd op transparantie, willekeur en discriminatie en ‘een algoritmetoezichthouder bewaakt dit’. De overheid moet het goede voorbeeld geven door niet meer data te verzamelen en te delen ‘dan nodig’ en er komen regels voor dataethiek in de publieke sector. ‘We geven mensen een eigen ‘online’ identiteit en regie over hun eigen data.’

Complottheorieën  

‘Grote online platformen worden verantwoordelijk om desinformatie en haatzaaien op hun platforms tegen te gaan.’ Onlangs schreef de Vereniging van Nederlandse Gemeenten nog in een ledenbrief dat desinformatie steeds vaker overheden hindert in hun werk. Sociale media versterken het effect. Een opkomende vorm van desinformatie zijn complottheorieën en daar is weinig beleid voor.

Digitale Zaken

Iets wat niet in het akkoord wordt genoemd, is een centraal aanspreekpunt zoals een minister of ministerie van Digitale Zaken. Mogelijk omdat het regeerakkoord het doel had om alleen de grote onderwerpen te bespreken (en daarom ook wel coalitieakkoord wordt genoemd). De wens voor een minister van 'DiZa' of een variatie daarop is de afgelopen tijd vaak geuit. Zo adviseerde de Cyber Security Raad bijvoorbeeld om een ministeriële onderraad in te stellen.