Mislukking Wia-systeem kost 86 miljoen euro

UWV heeft, mede door de slechte aansturing, met het mislukte Wia-systeem 86 miljoen euro weggegooid. Dat blijkt uit stukken die minister Donner naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

De bouw van de ‘definitieve voorziening Wia’ werd enkele maanden geleden stopgezet, omdat doorgaan onaanvaardbaar hoge kosten en een onzeker resultaat zou opleveren, zo schreef minister Donner (Sociale Zaken) in juni aan de Tweede Kamer. Zowel UWV als de Inspectie Werk en Inkomen (IWI) startten een onderzoek naar wat er mis was gegaan. UWV bekeek op dat moment nog welke onderdelen van het mislukte systeem herbruikbaar waren.

Aan de definitieve voorziening, het systeem dat dit jaar opgeleverd moest worden en dat de Wia zou gaan uitvoeren, is 89,6 miljoen euro uitgegeven, blijkt uit een IWI-brief die Donner naar de Kamer heeft gestuurd. De herbruikbaarheid van de Wia-producten “is geïnventariseerd en berekend op circa € 3,5 miljoen”, meldt het IWI in die brief. In een tussenrapportage van UWV, die eveneens naar de Kamer is gestuurd, schrijft de uitkeringsinstantie: “Uit het onderzoek blijkt dat de meeste producten niet herbruikbaar zijn omdat deze (te) WIA specifiek zijn.” Een beperkt aantal producten kan wel opnieuw gebruikt worden, “zoals ontwerpen en testvoorzieningen”.

De Wia wordt nu uitgevoerd met een noodsysteem, dat tot dusver 40 miljoen euro heeft gekost. Daarmee is het volledige bedrag waarop het UWV-project geraamd was, 127 miljoen, uitgegeven. Plus nog een paar miljoen extra. De noodvoorziening kan de komende 5 jaar de Wia uitvoeren, voor daarna moet alsnog een structurele oplossing gezocht worden.

De eerste rapportages over het mislukte systeem, die Donner onlangs naar de Kamer stuurde, schetsen een ontluisterend beeld van het project. Zo schrijft de inspectie dat UWV en Sociale Zaken een verschillend beeld hadden van wat de ‘definitieve vooorziening Wia’ nou eigenlijk inhield. Het invoeren van de Wia was voor UWV “een ideaal moment” om een “lang bestaande wens” te realiseren, schrijft de inspectie: één uitkeringssysteem waarmee meerdere wetten uitgevoerd konden worden. UWV wilde niet alleen de Wia met het nieuwe systeem gaan uitvoeren, maar ook andere uitkeringen. “De inspectie merkt op dat bij UWV en SZW, verschillende beelden bestonden over de scope wat de ‘definitieve voorziening Wia’ in zou houden. Verder merkt de inspectie op dat het in één keer fourneren van het bedrag (127 miljoen euro red.) voor een groot ICT project de sturingsmogelijkheden beperkt.”

Er is nog geen volledig beeld van de kosten, aldus de inspectie. Het contract met de bouwer van het Wia-systeem, Logica, is “nog niet formeel afgewikkeld. Verder vallen specifieke kosten ten gevolge van het beëindigen van het programma, zoals achterstallig onderhoud van bestaande systemen en aanpassingen in het programma Vernieuwing, buiten de scope van het accountantsonderzoek.” Om een volledig beeld te krijgen van de kosten, laat UWV nog aanvullende werkzaamheden uitvoeren. De resultaten daarvan komen in het eindrapport van UWV, dat volgende maand afgerond moet zijn.

De besluitvormingsprocessen rond het Wia-systeem zijn niet helemaal te achterhalen, schrijft de inspectie verder. Zo ontbreken e-mails in het verantwoordingsdossier van UWV, terwijl e-mails een bron zijn “die het benodigde inzicht in de besluitvorming zouden kunnen bieden”, aldus de inspectie. Als reden voor het ontbreken van de e-mails geeft UWV aan “dat e-mailverkeer niet systematisch wordt bewaard”.

Desalniettemin blijkt uit de rapportages dat er nogal wat mis is gegaan op alle vlakken van het project. Zo zijn er problemen met ‘houding en gedrag’ bij UWV. “Het verloop van het programma Wia onderstreept het belang van een verandering van cultuur als het gaat om communicatie en ‘afspraak is afspraak’”, schrijft de inspectie. Ook is er weinig gedaan met gevraagde adviezen, hebben rapporten de Raad van Bestuur van UWV nooit bereikt, waren de programmaresultaten onvoldoende transparant voor de Raad en is er “dientengevolge onvoldoende voortgangsbewaking” geweest. Even verderop meldt de inspectie: “Zo bleven de Raad van Bestuur en de stuurgroep herhaaldelijk vragen om nieuwe planningen en mijlpalen, maar werden deze niet opgeleverd. Dit werd de facto door de Raad van Bestuur en de stuurgroep geaccepteerd. De inspectie heeft de achtergronden hiervan niet uit het Wia-dossier kunnen opmaken.”

Verder ontbreekt het UWV aan kennis en kunde op ICT-gebied, en is de instantie te afhankelijk van externen. Inmiddels heeft UWV maatregelen getroffen die een nieuw debacle moeten voorkomen, aldus Donner in een begeleidende brief aan de Tweede Kamer. Zo worden projecten van UWV in de toekomst “alleen gerealiseerd in overzienbare stappen”, en is UWV een campagne gestart om ICT-deskundigheid in huis te halen. Ook de rol van de CIO wordt versterkt, en “de organisatie op het gebied van de informatievoorziening- en ICT-organisatie wordt opnieuw ingericht.

Daarnaast neemt Donner enkele aanbevelingen over uit de Rekenkamer-rapporten over grote ICT-projecten bij de overheid. UWV moet van de minister onder meer voor ieder groot ICT-project een projectplan vaststellen met mijlpalen en risico’s, en ieder groot ICT-project periodiek van een review voorzien. Ook zal Donner in de toekomst “bij de beoordeling van budgetaanvragen door UWV voor projecten met een ICT-component, toetsen of aan de nieuwe maatregelen voldaan is.”

Na het definitieve rapport van UWV volgende maand, volgt in december het eindrapport van de inspectie. De minister zal de Kamer januari volgend jaar over die rapporten informeren. (MH)