'Lokale afwegingen moeten mogelijk zijn bij datagebruik'

Als ambtenaren meer ruimte krijgen, ‘kunnen zij vaststellen wanneer van de standaard moet worden afgeweken om dienstverlening op maat te bieden’. Dat vertel Jan van Zanen, VNG-voorzitter en burgemeester van Den Haag, in een interview met iBestuur. Omdat regels soms niet voor iedereen rechtvaardig uitpakken, en het gebruik van (online) systemen steeds belangrijker wordt, is het inlevingsvermogen van ambtenaren volgens Van Zanen belangrijk voor het behouden van de menselijke maat.

Lokale afwegingen

Van Zanen wil, behalve het belang van een forse investering, drie dingen aan het nieuwe kabinet meegeven als het gaat om de digitale transitie. ‘Als eerste vragen we – binnen de AVG – om lokale afwegingen te kunnen maken bij het oplossen van maatschappelijke vraagstukken met datagebruik.’ Als tweede vraagt hij om een nationale aanpak of een nationaal instituut dat de impact van nieuwe technologie onderzoekt en handvatten biedt. ‘Als derde vragen we aandacht voor de aanpak van digitale veiligheid, weerbaarheid en herstelvermogen.’

Bredere blik

Gemeenten en uitvoeringsorganisaties moeten volgens Van Zanen in een vroeg stadium worden betrokken bij het maken van plannen of wetten. ‘Bij gemeenten komen maatschappelijke opgaven integraal samen, waardoor gemeenten vaak een ‘bredere blik’ hebben dan bijvoorbeeld een departement.’

Opening van zaken

Bij het gemeentelijk gebruik van data zijn heldere spelregels en betrouwbare registers volgens Van Zanen net zo onmisbaar als de bescherming van mensenrechten. ‘Hagenaars moeten erop kunnen vertrouwen dat hun data in veilige handen zijn en alleen worden gebruikt als dat noodzakelijk is.’ Om opening van zaken te geven, laat Den Haag bijvoorbeeld met podcasts en video’s zien hoe de gemeente omgaat met data.

Scheidslijnen

De worsteling die gemeenten ervaren met mensenrechten bij de inzet van algoritmen bleek afgelopen week na onderzoek in opdracht van het College voor de Rechten van de Mens (CRM). Gemeenten willen mensenrechten zo goed mogelijk betrekken, maar ze zoeken naar handvatten. Gemeenten en ambtenaren weten bovendien niet altijd wanneer er algoritmen gebruikt worden, mede omdat er interne scheidslijnen zijn. In een interview vertelde CRM-voorzitter Adriana van Dooijeweert dat ze de oplossing ziet in beter ‘overleg tussen verschillende afdelingen’.