'Grote risico's door systemen als 'klik-app''

Er kleven grote privacyrisico’s aan systemen waarmee burgers ‘zachte vermoedens’ van criminele zaken kunnen melden. Dat zegt de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) in reactie op het gemeentelijk gebruik van apps zoals Meld een Vermoeden. Volgens de toezichthouder nemen gemeenten met dergelijke systemen een taak van de politie over en bestaat het risico voor burgers op zwarte lijsten terecht te komen.

Signalen doorgeven

Mensen kunnen met Meld een Vermoeden signalen doorgeven aan gemeenten in de strijd tegen ondermijnende criminaliteit. ‘Zo ondersteunt het platform bij het creëren van bewustwording, signalering, kwalificatie, verrijking en het integraal signaal overleg’, staat op de website van de app.

Goed over nadenken

‘Een gemeente neemt hiermee in feite een taak over van de politie’, vertelt een AP-woordvoerder, ‘en de vraag is waarom de gemeente dat überhaupt wil doen’. De politie heeft volgens de toezichthouder waarborgen ingebouwd om te zorgen dat gegevens veilig zijn en om zich te beschermen tegen beschuldigingen. ‘Gemeenten moeten daar goed over nadenken voordat ze zo’n systeem inzetten. En kunnen verantwoorden hoe zij de privacy van hun eigen burgers waarborgen.’

Verkeerde lijstje

Bovendien zouden burgers onterecht als ‘fout’ bestempeld kunnen worden en op een zwarte lijst kunnen komen, wat de herinnering aan de toeslagenaffaire oproept. ‘Staat er zo’n onterecht stempel over jou in de systemen van verschillende organisaties, dan kan dat flinke gevolgen hebben. Dan krijg jij als onterecht beschuldigde café-eigenaar opeens geen vergunning voor een terras. Dan wordt jouw sollicitatie voor een baan bij de gemeente afgewezen, of krijg jij geen uitkering. Zonder dat je het weet, kan het je leven ruïneren, als jij op het verkeerde lijstje staat.’

Terugschrikken

Een hoogleraar reageert in het FD door te zeggen dat de app zware eisen stelt aan ambtenaren die de informatie filteren. Het zou volgens hem beter zijn ‘als de politie of een straatcoach een extra rondje loopt door een wijk’. De ontwikkelaar van de app vindt dat gemeenten vanwege de privacywet te snel terugschrikken. Gemeenten die de app gebruiken, zeggen dat burger worden beschermd.

Toegangspoort

Demissionair minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid, CDA) zegt in een privacyprotocol dat gemeenten goed zicht op lokale structuren hebben. ‘De gemeente is veelal een toegangspoort voor burgers en organisaties om meldingen te doen van onrechtmatige zaken. De gemeente heeft hierdoor een belangrijke signaalfunctie.’ Gemeenten kunnen wel een toegangspoort zijn voor meldingen of andere misstanden, reageert de AP, ‘maar zodra het gaat om vermoedens van strafbare feiten, is in Nederland de politie de toegangspoort. Dat is niet voor niets.’

Boetes mogelijk

De AP geeft aan geen oordeel te kunnen geven over een specifieke casus, omdat daar onderzoek aan vooraf moet gaan. Wel wijst de toezichthouder op de noodzaak voor gemeenten, als ze zulke systemen inzetten, om middels zogeheten DPIA’s aan te tonen dat ze de privacy van burgers respecteren. ‘Gemeenten moeten die DPIA kunnen overleggen aan de AP, als die erom vraagt. Bij vermoedens van overtreding van de AVG kan de AP altijd een onderzoek starten, met mogelijk een forse boete tot gevolg.’