'Dring die bodemplaat op'

Tuig een landelijke ICT-bedrijfsvoering op en maak gemeenten 'franchise-nemer'. "Het is te zot voor woorden om nog zelf het wiel te willen uitvinden", stelt ICT-samenwerkingspionier Almar Wimer Siebenga.

Slechts het begin

Het bij elkaar zetten van de gemeentelijke computers en de bijbehorende ICT-afdelingen is misschien een mooi begin van ICT-samenwerking, maar dat is niet het echte verhaal. “Nog steeds denkt men vaak dat automatisering een einddoel is. Maar ICT is alleen maar voorwaardenscheppend voor de samenwerking in procesinrichting en -ontwikkeling bij gemeenten”, zegt Almar Wimer Siebenga. De nuchtere Fries was negen jaar lang directeur van het ICT-samenwerkingsverband Zuidwest-Fryslân, waarin aanvankelijk zes en later zeven gemeenten hun ICT gezamenlijk aanpakten. Sinds begin dit jaar zijn het er nog drie – gemeentelijke herindelingen hebben nu eenmaal ook gevolgen voor samenwerkingsverbanden.

Autonomie-angst
Bij het ISZF werden ICT-afdelingen, netwerken en computerhardware samengevoegd. Maar al snel moest er nieuwe software komen voor bijvoorbeeld de basisregistraties en het zaakgericht werken en kwam men tot het inzicht dat gemeenschappelijke keuzen toch wel handig waren. “Maar dan kom je al aan de processen en de organisatie van de deelnemende gemeenten”, zegt Siebenga. En dan beginnen de discussies. “Je ziet nog steeds met nieuwe samenwerkingsverbanden dat deelnemers de softwarekeuzes voor zichzelf willen houden. Alsof dat je autonomie bevestigt. Als je gaat samenwerken op die onderste laag, doe dat dan ook op de hogere lagen. Anders blijf je met een heel brede ICT-basis werken en dat is gewoon zonde.”

Franchise-onderneming
Hoe hoger de laag waarop wordt samengewerkt, hoe complexer en dynamischer de problematiek. Maar die complexiteit mag niet leiden tot kleinschaligheid en eigenwijsheid, vindt Siebenga. Hij is ervan overtuigd dat de processen – en dus ook de informatiestromen – aan de uitvoerende kant over een jaar of tien veel meer op elkaar lijken dan nu. “Ik zeg al jaren dat je een gemeente moet gaan zien als een franchise-onderneming, die zijn bedrijfsvoering niet meer afzonderlijk gaat inrichten. Dat moet op regionale, of later wellicht op landelijke schaal gebeuren. En lokaal moet die gemeente zijn sociaal-economische problematiek en zijn ruimtelijke ordening aanpakken op de manier die past bij het gebied.”

Beetje dwang wel nodig
Toch is het voorlopig al lastig genoeg op regionale schaal samen te werken, weet ook Siebenga. Hij denkt dan ook niet dat die landelijke schaal van onderop ontstaat. “Ik denk dat het van bovenaf moet worden opgelegd om die versnelling te bereiken. Als iedereen het rationeel met elkaar eens is dat je synergie krijgt door samen te werken, maar het toch moeilijk blijkt, dan helpt het gewoon als van bovenaf gezegd wordt ‘we gaan helpen maar we gaan ook dingen opleggen’. We hebben destijds subsidie gekregen van BZK en Inaxis. Dat heeft zoveel steun gegeven aan onze bestuurders om die samenwerking te verdedigen naar de raad en de medewerkers. Dat moet je weer hebben. Ik zou graag met minister Stef Blok aan tafel willen om dit te bepleiten. Op de autonome manier gaat het veel te langzaam.”

Lees het hele interview met Almar Wimer Siebenga in Binnenlands Bestuur nummer 3 van 2013.