Bundel groene initiatieven

Leer van de Duitsers, Denen en Engelsen: bundel groene ICT-initiatieven in een nationaal aanvalsplan. ‘Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic enda thu / wat unbidan we nu?’. Oftewel in moderner Nederlands door Gerrit Kromij: ‘Hebben alle vogels nesten begonnen behalve ik en jij;/ wat wachten wij nu?’ gold sinds de ontdekking in 1932 lange tijd als de eerste regel in het Oudnederlands. Hoewel inmiddels oudere regels zijn gevonden en ook de Oudnederlandse oorsprong onderwerp is van controverse, kunnen we nog steeds uit de historie en inhoud van deze oude regel wijze lessen trekken voor nationale en culturele ontwikkelingen, zoals voor de huidige situatie rondom de inzet op groene ICT in Nederland.

Groene ICT is een onderwerp wat steeds meer ingebed is in het beleid van overheden in verschillende landen binnen Europa en daarbuiten. Zo spannen verschillende overheden zich er voor in dat datacenters waar zij gebruik van maken zo groen mogelijk zijn of dat gebruik wordt gemaakt van energiezuinige laptops, schermen en pc’s. Met deze initiatieven wordt het energieverbruik verminderd en minder CO2 uitgestoten. Daarnaast bestaan er ook initiatieven binnen overheden om de werkprocessen te vergroenen. In deze gevallen wordt ICT ingezet om de werkprocessen binnen organisaties te digitaliseren en op die manier te vergroenen. Hierbij kan worden gedacht aan e-factureren of aan digitalisering van werkprocessen. Dit soort initiatieven dragen bij aan de klimaatdoelstellingen die de verschillende landen, waaronder Nederland, zichzelf
hebben gesteld.

Groene werkplek
Ook binnen de verschillende Nederlandse overheidsinstellingen zijn initiatieven ondernomen om met behulp van ICT duurzamer te worden en ook de ingezette ICT zelf duurzamer te laten zijn. Voorbeelden zijn onder meer een beleidsvisie voor de groene werkplek bij de provincie Utrecht en de gemeente Amsterdam met het Amsterdams Klimaatprogramma. Hierin wordt onder meer aandacht besteed aan ICT om de ICT-sector in Amsterdam te vergroenen. Ook is in het kader van het coalitieakkoord uit 2007 in samenwerking met verschillende departementen vanuit het ministerie van BZK het programma duurzame bedrijfsvoering gestart, waarbinnen ICT een onderdeel is om de bedrijfsvoering van de rijksdienst duurzamer te maken. Dit programma is één van de initiatieven die behoort tot de Kabinetsbrede Aanpak Duurzame Ontwikkeling.

Ook uitvoeringsinstanties als GBO-overheid ontwikkelen initiatieven als een conferentie Green Government for a green society en het uitvoeren van een groene scan voor het gebouw waarin GBO samen met ICTU gehuisvest is. Rijkswaterstaat onderzoekt de mogelijkheden om ICT binnen de eigen organisatie maar ook voor het verkeer op een duurzame wijze in te zetten. VROM heeft de regie in samenwerking met SenterNovem om de inkoopcriteria voor duurzaam inkopen op te stellen. Deze criteria moeten er voor zorgen dat ook ICT door de overheid van 2010 duurzaam wordt ingekocht. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van initiatieven om ICT in te zetten om processen binnen organisaties duurzamer te maken.

Initiatieven
Binnen de overheid bestaan dus al initiatieven om ICT in te zetten om de organisatie duurzamer te maken. Daarnaast bestaan ook al initiatieven om ICT duurzamer te maken. Zoals de thin clients die bij het ministerie van VROM worden gebruikt in plaats van ‘zware’ desktops. Het ministerie van EZ dat gebruik maakt van een groen datacenter en het ministerie van Financiën dat bij het nieuwe gebouw rekening heeft gehouden met het werkoppervlak en de verwarming/verkoeling daarvan.

Het feit dat er initiatieven lopen binnen de verschillende instellingen is positief te noemen. De vraag is echter of de huidige groene ICT initiatieven in de publieke en private sectoren niet een veel grotere impact zouden kunnen hebben als zij meer gebundeld zouden worden. Op dit punt is het interessant om te kijken welke aanpak wordt gekozen in de landen om ons heen.

Actieplan
Zo hebben Denemarken en Duitsland een actieplan groene ICT. In Engeland bestaat een actieplan dat nu wordt uitgevoerd door de centrale overheden. Vanuit de Europese Unie (EU) worden ook verschillende richtlijnen voorgeschreven die ICT duurzamer moeten maken. Daarnaast bestaan er ook verschillende programma’s vanuit de EU die innovatie op het gebied van ICT en duurzaamheid stimuleren en hierbij ook impact van de Europese samenleving vragen.

De vraag in dit artikel is of Nederland hier inderdaad kansen laat liggen en of ook in Nederland een meer overkoepelende aanpak voor de groene potenties van ICT nodig is. Aan de hand van voorbeelden binnen de hiervoor genoemde landen zullen we in het vervolg van dit artikel een antwoord op deze vraag te geven. Welke aanpak kan Nederland kiezen en wat kunnen we leren van andere landen? Of in andere woorden: ‘Hebban olla uogala nestas hagunnan hinase hi© (a)nda thu?’ en ‘uuat unbidan uue nu?’

Engeland
In Engeland heeft de overheid rond 2007 het plan ‘Greening government ICT strategy’ laten opstellen. The Greening Government ICT strategy laat een aanpak zien die moet bereiken dat de ICT binnen de centrale overheid duurzamer wordt. Dit plan moet bijdragen aan het verlagen van de CO2 voetafdruk van de centrale overheid. De Engelse overheid was de eerste overheid die deze benadering van ICT, als gebied waarop bespaard kan worden, oppakte. Als start van het programma hebben alle departementen uiterlijk in januari 2009 moeten aantonen dat zij bij ICT aankopen van de departementen rekening houden met de impact op de CO2 voetafdruk die de aankopen hebben.

Daarnaast heeft de Engelse overheid zich als doel gesteld om in 2012 CO2 neutraal te zijn. Deze laatste doelstelling moet onder meer bereikt worden door het verlagen van het energieverbruik van de materialen die worden gebruikt, inclusief de uitbestede contracten en diensten. Andere gebieden die bijdragen aan het behalen van de 2012 doelstelling van de Engelsen zijn het terugbrengen van de CO2 uitstoot van onder meer bedrijfsprocessen en werkprocessen en het terugbrengen van de hoeveelheid afval door het papiergebruik te verminderen. Daarnaast wil de Engelse overheid in 2020 in elke fase van de levenscyclus van ICT een best practice voor duurzaamheid met ICT hebben.

Gebieden waarop bespaard kan worden volgens de Engelse overheid zijn onder meer:

- PCs and laptops (zet monitors automatisch na 5 minuten inactiviteit standby, zet
PCs uit buiten kantoortijden),

- andere ICT producten (zet printers standby wanneer deze niet gebruikt worden,
stel de printers in op zwart-wit en dubbelzijdig printen)

- datacenters (server optimalisatie, verzeker dat apparatuur wordt hergebruikt).

De Engelse overheid wil haar doelstellingen realiseren door bewustzijn te creëren onder de ministers, staatssecretarissen en andere hoger geplaatste overheidsfunctionarissen en de ICT industrie over de impact die ICT heeft op de CO2 uitstoot van departementen. Daarnaast wil de Britse overheid ook meer bewustzijn realiseren onder de medewerkers van de overheid en hun stimuleren en ondersteunen om andere manieren van werken te ontwikkelen om op die manier een bijdrage te leveren aan de gestelde doelen.

Hiernaast moeten departementen en industrie samenwerken om onderzoek te doen naar echte fundamentele en continue oplossingen. Voorbeelden hiervan zijn:

- efficiënte hardware en software;

- duurzame energielevering;

- benodigde grondstoffen voor ICT;

- kosten van implementatie die voor lange termijn oplossingen nodig zijn;

- een duurzaam ICT convenant met de leveranciers uit de industrie;

- het herzien van bestaande ICT contracten en het waar mogelijk vermelden van
aanpassingen ten faveure van duurzaamheid.

De financiële directeuren van de departementen wordt als taak meegegeven dat de milieu consequenties van aankopen goed moeten worden geëvalueerd. Daarnaast is binnen het plan van de Engelsen een belangrijke rol weggelegd voor de CIO. Deze moet zich als duidelijk leider profileren op dit gebied.

De Engelse overheid richt zich dus op ICT binnen de overheid duurzamer te maken. Niet alleen het product ICT (hardware, software en diensten) maar ook het middel ICT wordt gecoördineerd ingezet om de CO2 voetafdruk van de overheid terug te brengen.

Denemarken
Sinds 2007 heeft de Deense overheid een actieplan groene ICT. In dit plan wordt benadrukt dat wanneer we gebruik maken van onze computer dit van invloed is op het klimaat. Aan de ene kant is ICT apparatuur verantwoordelijk voor 2 procent van de totale CO2 uitstoot in de wereld. Aan de andere kant wordt het potentieel van ICT om winst voor de besparing van het milieu te realiseren onderstreept. ICT is volgens de Denen voor een deel verantwoordelijk voor de klimaatproblemen maar het is ook onderdeel van de oplossingen van deze problemen.

Het actieplan bevat een aantal initiatieven welke elk hun eigen bijdrage leveren aan het versterken van de ontwikkeling van groene ICT. Tegelijkertijd heeft het actieplan als doel op impact te hebben op het debat om Deense (groene) ICT technologie ontwikkeling verder te stimuleren. Het actieplan wordt daarom door de Denen gepresenteerd als goed voor het milieu en goed voor Denemarken. Het actieplan richt zich op de burger, bedrijven en autoriteiten. Het plan heeft een tweetal aandachtsgebieden welke zijn onderverdeeld in een achttal initiatieven.

1- Groener ICT gebruik
• ICT gebruik van bedrijven moet groener worden
• Een groene ICT informatie campagne voor het gehele land, die zich met
name richt op jongeren.
• Richtlijnen voor groene ICT voor overheidsinstellingen
• Een kennisforum voor energie- en CO2 metingen

2- ICT oplossingen voor een duurzame toekomst
• Subsidie voor onderzoek naar de inzet van groene ICT
• Export van groene ICT know-how en technologie
• Internationale conferentie met als onderwerp groene ICT
• Groene ICT als belangrijk aandachtspunt voor het ministerie van
wetenschap, technologie en innovatie

Deze aandachtsgebieden en initiatieven in Denemarken laten zien dat ICT als een belangrijk onderdeel wordt gezien om een duurzame leefomgeving voor de toekomst te realiseren. In tegenstelling tot de Engelsen kiezen de Denen dus voor een bredere aanpak waarmee een grotere impact wordt beoogd. De Deense overheid betrekt daarnaast de burger en het bedrijfsleven directer bij het oplossen van het klimaatprobleem. Daarnaast stimuleren de Denen met dit plan hun eigen economie.

Daarbij hebben zij een ambitieus streven naar een koploperspositie op het gebied van duurzaamheid. Zij willen niet alleen aansluiten bij koplopers in eigen land, zij willen koploper zijn binnen de EU.

Duitsland
Ook Duitsland heeft een actieplan groene ICT. Dit plan lijkt veel op dat van de Denen. Ook hier wordt een bredere aanpak beoogd dan alleen het duurzamer maken van de overheid als organisatie. Het verschil met de Denen is dat het groene ICT actieplan van de Duitsers onderdeel is van een groter ICT plan om ICT een toekomst te geven in Duitsland op een viertal onderdelen. In Duitsland wordt ICT onderkend als één van de meest belangrijke factoren die de 21ste eeuw gaat vormen. ICT wordt gezien als de bindende factor in het werkende leven en in het alledaagse leven van de mensen nu en in de toekomst.

ICT biedt daarnaast mogelijkheden voor de groei van de Duitse economie en geeft mogelijkheden voor het oplossen van de sociale uitdagingen die de komende jaren op de maatschappij afkomen. De op ICT gebaseerde netwerken en applicaties reduceren bijvoorbeeld het energieverbruik en bieden ingangen naar kennis die binnen de maatschappij zitten. Een voorbeeld hoe ICT ingezet kan worden in het alledaagse leven is tele-zorg. Dit is zorg op afstand waarbij ouderen hun behoeften op afstand door kunnen geven. Waardoor zij langer voor zichzelf kunnen zorgen wat met het oog op de naderende vergrijzing een belangrijke ontwikkeling kan zijn.

Pionier
Het ICT actieplan van Duitsland bestaat uit een viertal onderdelen waarop actie wordt ondernomen. Allereerst wordt ICT gebruikt om de leiding te nemen in de markt. Als tweede wil Duitsland een pionier zijn op het gebied van groene ICT, als derde is het van belang dat vertrouwen wordt gecreëerd in ICT, zonder vertrouwen is er volgens de Duitsers geen ICT. Als vierde wordt genoemd dat een gezamenlijke verantwoordelijkheid wordt genomen voor de ICT van de toekomst.

Voor dit artikel is het interessant hoe de Duitsers denken pionier op het gebied van groene ICT te worden. Dit pionier zijn wordt ingevuld door een actieplan groene ICT waarbinnen een verbond wordt gesloten. Dit verbond wordt gesteund door hoge vertegenwoordigers uit de overheid, de industrie en de wetenschap. Dit met als doel om Duitsland leider op het gebied van groene ICT te maken. De hoekstenen van dit actieplan zijn:

- het ontwikkelen van groene ICT oplossingen in Duitsland. Zowel de overheid als de industrie stimuleert het onderzoek, ontwikkeling en gebruik van efficiënte ICT-producten en diensten. Het centrale doel binnen deze hoeksteen is dat oplossingen worden ontwikkeld die over verschillende sectoren heen kunnen worden toegepast.

- ICT gebruiken op een energie- en grondstof efficiënte wijze. De overheid en de industrie zullen gezamenlijk een advies op dit gebied ontwikkelen en zich inzetten om ICT op een milieuvriendelijke en duurzame manier te gebruiken.

- Het ontwikkelen van een nationaal netwerk voor groene ICT. De Duitse wetenschappelijke sector heeft een initiatief genomen om een nationaal netwerk voor groene ICT op te zetten. Het doel van dit netwerk is het versnellen van het onderzoek en de innovatie dat als doel heeft de energie en de materialen efficiëntie van ICT hardware en ICT systemen.

Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic enda thu …..? Als we goed kijken naar de ontwikkelingen in de landen om ons heen zien we dat veel van de initiatieven die hierboven worden genoemd al in meer of mindere mate
voorkomen in Nederland. Groot verschil is dat deze initiatieven in Nederland vaak op een kleinere en meer geïsoleerde schaal plaats vinden en dat er minder ruimte en ruchtbaarheid wordt gegeven aan de mogelijkheden die er zijn voor overheden, burgers en bedrijven om samen en interactief duurzaam te (leren) leven en werken. In de landen om ons heen wordt de inzet van groene ICT meer gecoördineerd opgepakt, waarbij ICT als motor gebruikt wordt voor een brede aanpak om de maatschappij meer duurzaam te maken waarbij economische en de klimaatdoelstellingen in de maatschappij onder de aandacht worden gebracht.

Het belang van communicatie, bewustwording en cultuurverandering om duurzame innovatie te versnellen van de grond te krijgen is bekend. Moderne communicatiemiddelen kunnen worden ingezet om deze ontwikkeling te versnellen. Dit is niet alleen van ecologisch, maar ook van economisch belang. Wij zijn van mening dat de Nederlandse overheden zich dus niet alleen moet willen aansluiten bij de koplopers op bijvoorbeeld het gebied van duurzame bedrijfsvoering, maar juist moet kiezen voor een meer brede, interactieve en gezamenlijke aanpak.

Aanvalsplan
De Nederlandse overheid, politiek en het bedrijfsleven moeten interactief duurzaamheid stimuleren met onder meer een aanvalsplan groene ICT voor alle geledingen van onze bevolking. Naar onze mening dient Nederland te kiezen voor de Deense en Duitse aanpak met een vleugje uit Engeland en natuurlijk inspelend op ontwikkelingen in de EU.

In een nationaal aanvalsplan kunnen verschillende initiatieven die nu al lopen zoals duurzame bedrijfsvoering, e-dienstverlening, innovatie- en economische agenda’s samen met bewustwording en communicatie in een integrale agenda worden aangepakt. Door deze aanpak op een juiste en inspirerende wijze digitaal te ondersteunen wordt de impact vergroot. Op deze wijze kan kennis, informatie en best practices op eenvoudige wijze worden gedeeld en gecreëerd, hierbij kan ook gekeken worden naar aansluiting op Europese initiatieven als www.epractice.eu. De Nederlandse overheid treedt zo nationaal en internationaal open en voor iedereen zichtbaar naar voren om de leefomgeving voor de huidige en komende generaties gezonder en duurzaam te maken.

Focus
Voor dit aanvalsplan kan worden gekozen voor de benaderingen die in de hiervoor beschreven landen wordt toegepast. In Denemarken is bijvoorbeeld één van de belangrijkste onderdelen van het groene IT actieplan van de Denen het informeren en betrekken van de bevolking bij het behalen van de gestelde doelen. Waarbij de focus wordt gelegd op de jongeren. Op de jongeren omdat zij in Denemarken de grootste groep van IT consumenten zijn en het snelst wennen aan nieuwe technologieën. Deze groep wordt niet voor niets ook wel de digital natives genoemd. De Denen richting hun informatie over groene IT en duurzaamheid dan ook op de jongeren door middel van internet gaming, virtuele forums en digitale communities. Net als voor de EU hebben de Denen ook de beschikking over een site met daarop onder meer best practices voor burger en bedrijf.

In Engeland bestaat de site www.green-england.co.uk wat een particulier initiatief is. Op deze site zijn vele verwijzingen naar manieren hoe mensen thuis en bedrijven eenvoudig actie kunnen ondernemen om energiezuinig te zijn. Daarnaast kunnen burgers en bedrijven via de site Environmental and greener living kijken hoe ze hun bijdrage kunnen leveren aan een meer duurzame leefomgeving. Op dezelfde site richt ook de Engelse overheid zich met promotiemateriaal op het hele gezin. Daarnaast bestaan er ook meerdere sites waarop best practices voor bedrijven en lokale overheidsinstellingen zijn terug te vinden. Vergelijkbaar met de site van de EU. Een voorbeeld van een dergelijke site waar artikelen over best practices op het gebied van groene IT zijn te vinden.

Deze toepassingen kunnen ook eenvoudig in Nederland worden toegepast. Dit is eigenlijk een toevoeging aan de veelal bestaande toepassingen die nu al bestaan bij lokale en nationale overheden voor e-overheid toepassingen.

…………wat unbidan we nu?
“Maar een dergelijk groot plan heeft toch geen kans van slagen het kan toch alleen wanneer dit stapsgewijs gebeurd.” Dit is één van de opmerkingen die als excuus klinken wanneer we dit voorstel aan anderen voorleggen. Een andere reactie is: “dat kan toch niet in Nederland!?”, gevolgd door excuses als de Denen hebben een heel andere volkscultuur of de Engelsen weten het altijd mooi te presenteren maar wat zijn nou daadwerkelijk de resultaten?

Allemaal excuses om niet te beginnen aan duurzaamheid maar ook allemaal excuses waarmee we belangrijke toekomstige kansen laten liggen. Want het feit dat in andere landen al sprake is van een gemeenschappelijk plan betekent dat zij op mentaal gebied al behoorlijk wat stappen op ons voor zijn op het gebied van ICT en duurzaamheid.

Laten we dus in ieder geval één belangrijke les leren uit het bovenstaande. In plaats van ons steeds af te vragen en iedere keer afzonderlijk te moeten bewijzen dat het wel kan, zouden we ons ook af kunnen vragen waarom het niet zou kunnen. Waarom hier geen groene ICT? Je hoeft het niet maar je zou je het dan ook niet moeten willen? Welke redenen heb je om het niet te doen?

Duurzame ontwikkeling
Laten we ons vervolgens vanuit deze duurzame basishouding dan ook werkelijk aan de Nederlanders vragen welke aanpak in Nederland het best zouden passen. Moderne ICT biedt hiertoe goede mogelijkheden. Vervolgens kunnen interactief concrete stappen met haalbare en duidelijk meetbare doelen worden gedefinieerd. De kleine stappen worden ingevuld door voorbeeldprojecten of pilotprojecten. Deze projecten worden zowel door overheid als door burgers en bedrijfsleven uitgevoerd en kunnen via de digitale snelweg worden ontsloten en ondersteund. Samen maar ook los van elkaar, nu en in de toekomst bieden we elkaar zo ruimte en middelen om aan de slag te gaan met duurzame ontwikkeling.

Wij hebben niet de illusie dat alleen door de inzet van moderne ICT hulpmiddelen alleen de mondiale duurzaamheidproblematiek kan worden opgelost. Wij denken wel dat ICT een behoorlijke bijdrage kan leveren, een bijdrage die sterk gedragen kan worden door een meer gecoördineerde en digitaal ondersteunde, interactieve aanpak. Met een nationaal aanvalsplan kan dit concreet vorm krijgen. Dus wat ons betreft: wat unbidan we nu?

Vincent van Thuijl en Jeroen Walschots werken bij Het Expertise Centrum.

Bronvermelding:

http://www.cabinetoffice.gov.uk/cio/greening_government_ict.aspx

http://www.marketresearch.com/product/display.asp?productid=2064612&g=1

http://www.globalactionplan.org.uk/links_page.aspx

http://www.eubusiness.com/Environ/ict-carbon.01/

http://www.naturvardsverket.se/en/In-English/Menu/Research/Research-and- results/Resarch-Programmes/

http://www.smart2020.org/

http://www.itst.dk/filer/Publications/Action_plan_for_Green_IT_in_ Denmark/index .htm

http://www.bmwi.de/English/Redaktion/Pdf/action-plan-green-it- pioneer,property=pdf,bereich=bmwi,sprache=en,rwb=true.pdf

http://www.wri.org/publications

www.epractice.eu

http://www.green-england.co.uk/

http://www.direct.gov.uk/en/Environmentandgreenerliving/index.htm

http://articles.directorym.co.uk/Green_IT_England-r1049746-England.html

http://www.kemin.dk/en-US/Sider/frontpage.aspx