VNG helpt foute camera's te weren

Nieuwe inkoopvoorwaarden en gunningscriteria moeten het makkelijker maken voor gemeenten om bepaalde aanbieders van camerasystemen te weren van aanbestedingen of lager te laten scoren. Zo probeert de VNG gemeenten te helpen die worstelen met ethische en veiligheidsdilemma’s bij de inkoop van camerasystemen.

Mensenrechten en veiligheid

De inkoop van camerasystemen levert gemeenten al een aantal jaren hoofdbrekens op. Uit berichtgeving van onder meer Follow the Money blijkt dat sommige leveranciers ook zakendoen met regimes die mensenrechten schenden met behulp van de systemen (denk aan culturele genocide en etnisch profileren). Ook is een aantal grote aanbieders van camerasystemen afkomstig uit landen die volgens de AIVD een offensief cyberprogramma tegen Nederland voeren. Hang je een handig en goedkope camera op, weet je niet zeker of hij niet is ingesteld om jóu in de gaten te houden.

De VNG helpt de leden nu op weg. Advocatenkantoor Pels Rijcken kreeg opdracht om te onderzoeken hoe gemeenten bepaalde leveranciers kunnen weren van aanbestedingen of ze lager te laten scoren. Dat leverde enkele inkoopvoorwaarden en gunningscriteria op, specifiek gericht op camerasystemen. Het is aan de gemeenten zelf om de voorwaarden al dan niet in te zetten.  

Grondslag

Bij de inkoop van ICT kunnen gemeenten gebruikmaken van de inkoopvoorwaarden GIBIT. Daarin is een algemeen artikel (24) opgenomen dat leveranciers onder andere grondrechten, rechtsstaat en sanctiebeleid dienen te respecteren. Dit geeft gemeenten een grondslag om niet in zee te gaan met aanbieders die met dictatoriale regimes samenwerken of die in opdracht van hun eigen overheid achterdeurtjes inbouwen in de systemen voor spionagedoeleinden.

Uitfaseren

Het is mogelijk om bestaande contracten geheel of gedeeltelijk te ontbinden op basis van deze voorwaarde, maar dat is doorgaans een dure grap. Amsterdam kiest ervoor om bij Chinese camera’s uit te faseren. Bij de aanschaf van nieuwe camerasystemen gebruikt de gemeente de nieuwe contractvoorwaarden en gunningscriteria. Naar verwachting kost het vijf jaar om alle huidige Chinese camera's in Amsterdam tegen lage kosten vervangen, schrijft wethouder Alexander Scholtes in een raadsbrief.

In de regel zijn camerasystemen die door gemeenten worden ingekocht afkomstig van zes fabrikanten, waarvan twee in China, één in Zuid-Korea en één in Taiwan. De overige twee camera’s komen grotendeels uit Europa. Volgens sommige deskundigen bevatten bijna alle camera’s mogelijk risicovolle onderdelen, ook camerasystemen van Europese makelij. Het staat gemeenten sowieso vrij om Chinese bedrijven uit te sluiten van aanbestedingen, maar in veruit de meeste gevallen zijn de inschrijvers Europese (Nederlandse) systeemintegrators.