'We moeten af van die koninkrijken'

Van de plannen om de rijksdienst kleiner en beter te maken is nooit iets terechtgekomen. Goedbedoelde pogingen van Vonhoff tot Wiegel liepen stuk op een muur van departementale weerstand en politieke onwil. 'Nu is het anders', zegt CDA-Kamerlid en woordvoerder binnenlands bestuur Jan Schinkelshoek. 'Voor het eerst wordt de vernieuwing van de rijksdienst serieus genomen.'

Schinkelshoek loopt lang genoeg in het Haagse mee (hoofd voorlichting CDA Kamerfractie en adviseur Bert de Vries, campagneleider Ruud Lubbers en directeur voorlichting Justitie) om te weten hoe de hazen lopen en hoe plannen voor ontkokering en ontbureaucratisering een stille dood sterven.

Schinkelshoek: 'Ik ben ook ambtenaar geweest en weet dus hoe versnipperd de ambtenarij werkt. Je ziet hoe die onafhankelijke koninkrijken telkens weer zelf het wiel uitvinden. Of het nou gaat om de aanschaf van computers, financieel toezicht of personeelszaken: iedereen is vooral voor zichzelf bezig. Dat kost veel energie, maar ook veel geld - geld van de belastingbetaler. Het is - simpel ding - toch te gek dat er geen eenduidige mailadressering voor alle rijksambtenaren is? Het is toch te gek dat je in dienst komt van een ministerie? Gelukkig kom je straks in dienst van het rijk. Er moet echt een ambtelijke cultuuromslag komen. Dat bijna alle partijen in de Kamer mijn motie hebben gesteund om ministeries beter en slagvaardiger te laten werken en vooral ook meer te laten samenwerken, geeft aan dat de politiek eensgezind is. Departementale toppen moeten kleiner en platter worden, prestaties moeten worden gemeten en navenant beloond, er moet minder worden vergaderd en er moeten interdepartementale afdelingen en directies komen.'

De samenwerking tussen de Haagse ministeries moet volgens Schinkelshoek uitstijgen boven de vrijblijvendheid. Het directoraat-generaal Bedrijfsvoering is wat Schinkelshoek betreft het breekijzer. 'Voorheen was het zo dat ieder departement zich ingroef in zijn eigen schuttersputje. Iedereen ging voor zichzelf door onder het mom van de ministeriële verantwoordelijkheid, maar dat is eigenlijk een staatsrechtelijke drogreden. De Rijksgebouwendienst opereert al voor het hele rijk. De Rijksvoorlichtingsdienst communiceert al voor het hele koninkrijk. Het directoraal-generaal Rijksbegroting heeft op ieder ministerie spionnen om in de gaten te houden of er niet met dukaten wordt gesmeten. Een nieuw directoraat voor een betere, efficiëntere organisatie is dus geen unicum.' Het directoraat-generaal Bedrijfsvoering wordt om te beginnen verantwoordelijk voor alle personeelszaken, huisvesting, facilitair beheer, inkoop en informatievoorziening van het rijk.

Schinkelshoek: 'Deze nieuwe dienst moet echt tanden krijgen. Het mag geen papieren tijger blijven. Daarom heeft de Kamer via mijn motie uitgesproken dat dit directoraat-generaal doorzettingsmacht moet krijgen, aanwijzingen moet kunnen geven, kaders kunnen stellen - zo doen we het, punt uit. Er zal vast veel verzet komen. Defensie zal zeggen dat ze speciale computers moet hebben, en dat zal Verkeer en Waterstaat ook zeggen. Ik heb jaren bij de Rabobank gewerkt. Daar stelt de vestiging in Raalte ook andere eisen dan de vestiging in New York of Singapore. En toch is er één kader waarbinnen wordt gewerkt. Dat kan bij het rijk ook. Geen pennenlikkers, maar een directoraat-generaal Bedrijfsvoering dat kaders stelt.' Minister Ter Horst heeft afhoudend gereageerd op de motie om het directoraat-generaal 'doorzettingsmacht' te geven, maar Schinkelshoek denkt dat ze het 'diep in haar hart wel een goede zet vindt'.

Doodserieus

En van het een, het directoraat-generaal Bedrijfsvoering, komt het ander, een ministerie voor Administratieve Zaken, verwacht Schinkelshoek. De CDA'er is een groot liefhebber van de BBC-televisieserie Yes Minister waarin het wel en wee van het Britse ministerie van Administratieve Zaken centraal staat. Om te lachen, jawel, maar voor Schinkelshoek ook doodserieus. Jan Schinkelshoek: 'Je kunt het belachelijk maken, maar om de bureaucratie beter in de hand te krijgen en efficiënter te gaan werken in Den Haag, zal er meer samengewerkt moeten worden. Het directoraat-generaal Bedrijfsvoering speelt daar een essentiële rol in. Naarmate er meer taken worden gelegd bij dit directoraat-generaal wordt het een zware club. Dan rijst vanzelf de vraag of het wel bij Binnenlandse Zaken hoort. Moet je niet toe naar een apart ministerie? In Zweden hebben ze zoiets en ook in Engeland.'

Een nieuw ministerie dat gaat over computers, paperclips, huisvesting, overheidspersoneel. Is dat niet vooral een aanslag op de efficiency? Schinkelshoek: 'Nee, als je dit ministerie slim organiseert, is het juist een belangrijk tegenwicht voor bureaucratie. Je voorkomt dubbel werk. En iedereen binnen de ambtenarij weet waar hij aan toe is. Eén ministerie, verantwoordelijk voor de bedrijfsvoering. Het zal niet bij de volgende formatie ter sprake komen, maar wel bij die daarop, verwacht ik.'