VVD leegt gifbeker in Wassenaar

De klap voor de Wassenaarse VVD was groot toen in maart 2006 een verlies van vijf van de elf zetels werd genoteerd. De VVD was ineens haar meerderheid in het chique dorp onder de rook van Den Haag kwijt. Wat nog erger was: nieuwkomer Wat Wassenaar Wil kreeg in één klap zes zetels en werd zodoende een serieuze partij v oor de collegebesprekingen.

De razendsnelle opkomst van WWW had alle trekken van een afrekening in de liberale gelederen. De bevolking van Wassenaar leek het te hebben gehad met de VVD, die zo sterk was geworteld in dit dorp waar veel bekende liberale coryfeeën wonen. Huidig WWW-fractievoorzitter Michiel Rahusen (66) herinnert zich de periode nog goed. ‘Als burger maakte ik me zorgen over de verhoging van het ozb-tarief met 134 procent in één raadsperiode’.

De gepensioneerde bankier werd door de VVD benaderd met de vraag of hij mee wilde schrijven aan het verkiezingsprogramma. ‘Ik wilde inspreekrecht voor de burgers en geen prestigeobjecten. Dat werd afgewezen, je zag de regenteske trekken van een partij die al zo lang een absolute meerderheid in Wassenaar had. De partij dacht zelf wel te kunnen bepalen wat goed voor de burger is.’

Rahusen belandde vervolgens op een onverkiesbare plaats en richtte Wat Wassenaar Wil op. Zijn wraak was zoet toen hij in maart 2006 met WWW zes zetels veroverde. De VVD belandde vervolgens voor het eerst sinds mensenheugenis in de oppositie en er ontstond een coalitie van WWW, CDA, PvdA, GroenLinks en D66. De ex-burgemeester van Rijnsburg, Arie van der Lee werd voor WWW wethouder.

Waar jarenlange liberale alleenheerschappij toe kan leiden, ondervond ook burgemeester Herman van den Muijsenberg. Deze VVD’er trad in september 2000 aan als burgemeester van Wassenaar. Vijfeneenhalf jaar later hield hij het er voor gezien en het zou nooit meer goed komen tussen hem en de Wassenaarse VVD.

Voor het eerst licht Van den Muijsenberg de gang van zaken toe. ‘Ik ging vooral voortijdig weg omdat er uiteindelijk onvoldoende basis was om als burgemeester verder te werken met het college en de gemeenteraad. Dat had te maken met mijn persoonlijk attitude. Ik vond en vind dat er sprake moet zijn van een bepaalde vorm van onderling vertrouwen, op basis waarvan je samen bestuurt. Het vertrouwen lag, zo moest ik echter constateren, uiteindelijk op een te laag niveau. En dat gold ook voor mijn eigen partij.’

Wat onder meer speelde, was de invoering van het duale stelsel, herinnert Van den Muijsenberg zich. ‘Met als gevolg dat de gemeenteraad ineens de neiging kreeg Tweede Kamer te gaan spelen en het college te gaan kapittelen. Maar burgers van een gemeente met de omvang van Wassenaar zitten daar niet op te wachten. Dat paste ook niet bij mijn idee dat je onderling moet samenwerken. Helaas mocht dat niet zo zijn, ook niet van de kant van mijn eigen partij, de VVDfractie. Waar bij kwam dat ik met de toenmalige fractievoorzitter van de VVD niet door één deur kon. Dan maakt samenwerken dan nog lastiger.’

Uiteindelijke steen des aanstoots was een motie die de VVD-fractie indiende waarin stond met hoeveel ambtelijke formatieplaatsen in Wassenaar volstaan kon worden, zonder aan te geven waarop bezuinigd moest worden. Extra pijnlijk was het gegeven dat Van den Muijsenberg personeelszaken in portefeuille had. Zo groeide het onderlinge wantrouwen in liberale kring verder. Toen een aantal VVD-fractieleden kenbaar maakte voor een gekozen burgemeester te zijn, terwijl zij wisten dat de burgemeester tegen een gekozen burgemeester was, was voor Van den Muijsenberg de maat vol. ‘Uiteindelijk verliet ik Wassenaar met een bezwaard gemoed. Uiteindelijk had alles in die tijd te maken met de arrogantie van de macht.’

Voormalig burgemeester van Zoetermeer, Luigi van Leeuwen, ging puin ruimen in Wassenaar. Hij herkent het beeld van een gemeente waarin één partij het te lang alleen voor het zeggen heeft. ‘Voor de afrekening in 2006 had de partij een meerderheid met alle bestuurlijke arrogantie van dien. Dat zette kwaad bloed onder de mensen en die arrogantie was een van de redenen om de VVD uit te sluiten voor het nieuwe college.’

Er waren ook problemen met het ambtelijk apparaat, aldus Van Leeuwen. ‘Het werkte niet echt burgervriendelijk. Het cultuurverschil tussen Zoetermeer en Wassenaar was opvallend groot. Als een burger in Zoetermeer ergens niet tevreden over is, belt die op en wordt te woord gestaan. In Wassenaar kreeg je dan een brief van een advocaat.’

Vliegveld

In 2008 kwam het tot een openlijke crisis in de Wassenaarse politiek. De plannen voor de bebouwing van het voormalig militair vliegveld Valkenburg waren de oorzaak. Cruciaal was de vraag hoe groot de groene buffer tussen de gemeente Katwijk en Wassenaar moest worden. Omdat een snipper van het vliegveld eigendom is van de gemeente Wassenaar, werd die gemeente zo medespeler in dit politiek ingewikkelde en gevoelige dossier.

Op 7 oktober werd het collegevoorstel weggestemd door VVD én WWW omdat er te weinig groen in het voorstel zat. Daarop stapte het hele college op. Lijmpogingen volgden. Na een moeizame periode herrees een nieuw college, waarin een plaats was ingeruimd voor de VVD. Wat Wassenaar Wil kwam in de oppositiebankjes terecht. ‘We wilden best doorgaan met de coalitie maar er zijn grenzen,’stelt fractievoorzitter Rahusen. De lijmpogingen vonden plaats onder toeziend oog van een nieuwe burgemeester, D66’er Jan Hoekema. De aanstelling van een D66’er tot burgemeester van Wassenaar noemt voormalig waarnemend burgemeester Luigi van Leeuwen ‘de laatste slok van de gifbeker die de VVD moest leegdrinken.’

Hoekema zegt over de oorzaak van de teloorgang van de VVD: ‘Er heerste onvrede onder de burgers. Keuzes over de hoogte van het niveau van de belastingen versus dat van de voorzieningen werden vooruitgeschoven. En toen de lokale belastingen omhoog gingen bleek dat lastig uit te leggen aan de burger. Bovendien dreigde groen te worden verkocht als bouwlocatie. Dat ongenoegen vertaalde zich dus in een uitslag van de laatste raadsverkiezingen.’

Hoekema hoopt dat de VVD inmiddels haar lesje geleerd heeft. “Ik hoop wel dat intussen het respect voor elkaar zal gaan toenemen. Daar heeft het wel aan geschort. Er moet bestuurd worden, maar met meer respect. Zodat het wantrouwen en de bitterheid bij burgers snel tot het verleden behoren.'

Wat liberaal Wassenaar wenst

2002 – De VVD in Wassenaar (25 duizend inwoners) haalt bij de raadsverkiezingen een absolute meerderheid. De liberalen krijgen elf van de 21 zetels, de overige tien zetels gaan naar CDA (6), PvdA (2), D66 (1) en GroenLinks (1). In het nieuwe, eerste duale college zitten naast de liberale burgemeester Herman van den Muijsenberg vier wethouders: twee VVD’ers, een CDA’er en een PvdA’er.

2006 – Bij de raadsverkiezingen verliest de VVD de absolute meerderheid. De liberale afsplitsing Wat Wassenaar Wil wordt de op een na grootste partij. WWW heeft net als de VVD zes zetels. Het CDA telt vijf zetels, PvdA twee, D66 één en GroenLinks één. De VVD gaat de oppositiebankjes in, er komt een college met drie wethouders van respectievelijk WWW, CDA en PvdA/ GroenLinks/D66. In de herfst neemt burgemeester Van den Muijsenberg van de een op de andere dag ontslag. Luigi van Leeuwen, oudburgemeester van Zoetermeer, wordt tot waarnemer benoemd.

2007 – Dertien VVD’ers op een totaal van zeventien kandidaten solliciteren naar het burgemeesterschap van Wassenaar maar zijn kansloos in de machtsstrijd tussen VVD en WWW. De enige D66-kandidaat, oud-Kamerlid Jan Hoekema gaat met de eer strijken.

2008 – In het vroege voorjaar dreigt de coalitie door een crisis uit een te vallen, maar burgemeester Hoekema weet de boel bij elkaar te houden. WWW haalt 4500 handtekeningen op van verontruste bewoners die de groene zone tussen Wassenaar en Katwijk te klein vinden. Op 7 oktober stemmen de beide liberale broederpartijen WWW en VVD tegen het uiteindelijke collegevoorstel voor de bouw van huizen op het terrein van voormalige vliegbasis Valkenburg omdat de groene buffer te klein is. Het college valt. Op 17 november treedt een nieuw college aan met VVD, PvdA, CDA, D66 en GroenLinks. De grote winnaar van de raadsverkiezingen, WWW, belandt in de oppositie.