Twee lessen uit 'Oslo'

Breivik is de duivelse karikatuur van een goede en juiste visie. De visie namelijk dat het ideaal van de multiculturele samenleving – inderdaad – mislukt is. Diversiteit is opgerekt tot parallelle samenlevingen, waar niet alleen sprake is van sociaaleconomische achterstand maar ook van een waardenpatroon dat haaks staat op de waarden van onze Grondwet.

Bruce Bawer is een Amerikaanse intellectueel die al jaren in Oslo woont en met verschillende publicaties het verhaal van de anti-islam en anti-immigratie-partijen en –bewegingen in Europa mede vorm heeft gegeven. In de Volkskrant van dinsdag schrijft hij over de huiver die hem bekruipt wanneer hij leest hoe Breivik hem 22 keer instemmend citeert in zijn vuistdikke manifest 2083.

Maar hij voegt eraan toe dat de gruweldaad van Breivik een zware tegenslag vormt voor een zaak van groot belang: ‘Net als andere Europese landen heeft Noorwegen een groot probleem. Miljoenen Europese moslims wonen in strikt patriarchaal familieverband in snel uitdijende enclaves waar vrouwen tweederangsburgers zijn en waar niet-moslims zich liever niet wagen. Een verontrustend hoog percentage moslims in Europa wijst de westerse waarden af, minacht het land waar zij wonen, is voor het executeren van homoseksuelen en wil de democratie vervangen door de sharia. Vanwege islamitische potenrammers trekken homo’s weg uit Amsterdam. Vanwege islamitische jodenrammers vertrekken Joden uit het Zweedse Göteborg. En dan zijn er nog de schandelijke processen tegen politicus Geert Wilders in Nederland en historicus Lars Hedegaard in Denemarken, die aantonen dat de angst voor de toorn van moslims de vrijheid van meningsuiting beknot van degenen die de islam durven te kritiseren.’

Het domste wat ‘links’ nu kan doen, is dit momentum aangrijpen om net te doen alsof alleen de Breiviks van deze wereld, ogenschijnlijk nette, extreem-rechtse autochtonen, hun zorgen uiten over immigratie, multiculturalisme en een gebrek aan culturele identiteit. De verleiding is waarschijnlijk groot, maar het zou een vlucht betekenen in de comfortabele illusies van weleer die een werkelijkheid hebben geschapen waar de moordpartij van Breivik de verwrongen reactie op was.

Het domste wat ‘rechts’ in de huidige omstandigheden kan doen is, is zich alleen maar verontschuldigen. Breivik beroept zich vooral op Geert Wilders, en Wilders was er via Twitter als de kippen bij om hem te veroordelen als een geesteszieke man met wie hij niets te maken had. Zijn collega-politici haastten zich eveneens om op te merken dat Wilders natuurlijk op geen enkele manier schuldig was aan de drama’s in Oslo. En dat is ook zo. Maar die drama’s hebben ook duidelijk gemaakt dat woorden duur zijn en zorgvuldig gewogen moeten worden omdat zij in bepaalde omstandigheden ernstige gevolgen kunnen hebben, hoe onbedoeld die ook zijn.

De woorden van het PVV-discours zijn uiteindelijk woorden van wanhoop. Je hebt Europa, je hebt de massa-immigratie vanuit islamitische landen, je hebt een laffe politieke elite die geen grenzen aan die immigratie stelt en de aanwezige moslims niet dwingt tot assimilatie. Je hebt dus een grote groep gelovigen binnen je grenzen die zich nooit zullen aanpassen, omdat hun geloof en waarden onverenigbaar zijn, en altijd zullen blijven, met de waarden van de autochtone, westerse, christelijke samenleving.

Thee drinken helpt niet, en debatteren vanuit de hoopvolle gedachte dat de islam uiteindelijk wel inpasbaar zal blijken, is naïef. Wat dan rest, als er dus geen enkele oplossing blijkt te bestaan voor een levensgroot probleem – het probleem van de vreemde overweldiging van je eigen land – is een politiek van verwijdering. Maar omdat alle juridische titels om moslims terug te sturen naar hun land van herkomst ontbreken, resteert een politiek van wegpesten. Dan ga je het dus heel denigrerend en krenkend hebben over ‘kopvoddentaks’ en over het wegsturen van miljoenen moslims uit Europa wanneer ze zoiets als de sharia ook maar zouden overwegen.

‘Oslo’ heeft duidelijk gemaakt dat deze onmogelijke wanhoopsboodschap in bepaalde omstandigheden – van eenzaamheid, afwijzing, isolement, valse romantiek, etc. – kan uitgroeien tot een apocalyptisch visioen waarin mensen denken dat ze tot iets groots geroepen zijn en een daad moeten stellen. En slechts een minachtend glimlachje over hebben voor de consternatie waarin de nabestaanden zich bevinden.