Takenpakket gemeenten maakt herindeling noodzakelijk

Een ruime meerderheid van de raadsleden uit gemeenten die een herindeling achter de rug heeft, staat daar nog steeds achter. Als er opnieuw over een fusie zou moeten worden gestemd, zou zeventig procent zich opnieuw uitspreken voor herindeling. Bijna een op de vijf raadsleden ziet juist liever dat de fusie ongedaan wordt gemaakt.

Dat blijkt uit een enquête van het onderzoeksprogramma Pointer onder 300 raadsleden van 29 gemeenten die de afgelopen jaren een herindelingstraject hebben doorlopen zoals Het Hogeland, Gooise Meren en Vijfheerenlanden.

Geen ontkomen aan

Hoewel raadsleden behoorlijk kritisch dan wel negatief zijn over de ‘vruchten’ van de herindeling, stelt een ruime meerderheid (58 procent) dat er geen ontkomen aan was. Vanwege de vele taken die gemeenten er de afgelopen jaren hebben bijgekregen, zoals de jeugdzorg, is het als (kleine) gemeenten niet te doen om die in hun eentje uit te voeren. Een derde van de raadsleden geeft aan dat de provincie beter de taken op het sociaal domein voor haar rekening kan nemen, om zo gemeenten te ontlasten, zo blijkt uit het onderzoek van Pointer. 

Onvrede

Slechts een op de vijf raadsleden geeft aan dat voorzieningen sinds de herindeling zijn verbeterd. Het op zijn minst op peil houden van gemeentelijke voorzieningen is vaak een argument om met een of meer andere gemeenten te fuseren. Een op de drie raadsleden ziet na de fusie de onvrede onder burgers toenemen, zo blijkt verder uit de enquête van Pointer. Bijna de helft van de raadsleden ziet geen financiële voordelen van de herindeling.

Geen besparingen

Dat herindelingen financieel niets opleveren, stelt Maarten Allers al jaren. De hoogleraar economie van decentrale overheden (Rijksuniversiteit Groningen) en directeur van het Coelo (Centrum voor onderzoek van de economie van de lagere overheden) constateerde na onderzoek in 2014 dat gemeentelijke herindelingen op geen enkele manier besparingen opleveren. Om financiële redenen is fuseren dus onzin, maar er kunnen wel inhoudelijke redenen zijn om samen te gaan, tekende hij destijds aan. Uit later promotieonderzoek van Bieuwe Geertsema (Universiteit Groningen) naar de gevolgen van schaalvergroting van gemeenten (uit 2017) kwam naar voren dat herindelingen geen effect hebben op de uitgaven of de belastingdruk van gemeenten. Ook vond hij geen aanwijzingen dat de dienstverlening is verbeterd of verslechterd. Uit later onderzoek van Allers (begin 2019) bleek dat de voortgaande decentralisatie een belangrijke aanjager is voor het voortgaande fusieproces in Nederland.