Spijkers naar rechter om ‘psychiatrisering’

Een van de stukken die Spijkers bij een nieuw herzieningsverzoek wil inbrengen, is een uit december 2004 stammende uitdraai van zijn ziekteverzuim. Het overzicht is afkomstig van Achmea Arbo, dat voor Defensie werkt. In het stuk staat onder meer dat hoogleraar psychiatrie Willem van Tilburg in 1989 zou hebben vastgesteld dat Spijkers lijdt aan een syndroom met ‘depressieve en angstige kenmerken, o.a. gebaseerd op persoonlijkheidsstoornis’. In het onderliggende rapport van Van Tilburg stond echter precies het tegenovergestelde: de ‘diagnose persoonlijkheidsstoornis’ was ‘niet gerechtvaardigd’.

De verdraaiing van het rapport van Van Tilburg staat niet op zichzelf. In een in 1991 door Defensie ingebracht ‘Résumé t.b.v. Bezwaarzitting’ wordt aan psychiater Loek van der Post toegeschreven dat Spijkers mogelijk geneigd is tot een ‘paranoïde kleuring van gebeurtenissen’. Van der Post heeft daarvan later in een schriftelijke verklaring met kracht afstand genomen: ‘Nergens verwijst mijn rapport naar die mogelijkheid.’

Het had weinig gescheeld, of de bovenstaande feiten waren rond de eeuwwisseling inzet geworden van een strafzaak tegen Defensie en de onder het ministerie van Binnenlandse Zaken vallende gezondheidsdienst RBB. Volgens Hans van Atteveld, advocaat-generaal van het gerechtshof in Den Haag, was sprake van ‘valsheid in geschrifte’. In een notitie aan het Hof sprak Van Atteveld in 1999 van ‘een strafwaardige gedraging waarvoor vervolging tot de mogelijkheden behoort’. Omdat Spijkers op dat moment met Defensie in gesprek was over het sluiten van een ‘vaststellingsovereenkomst’, werd de procedure echter ‘voor onbepaalde tijd geschorst’ en nooit meer voortgezet.

In een eind 2010 bij de Centrale Raad van Beroep gevoerde herzieningsprocedure werd Spijkers grotendeels in het gelijk gesteld, behalve op het punt van de ‘psychiatrisering’. Volgens de Raad was in de onderliggende, uit 1997 stammende uitspraak ‘niet vastgesteld dat verzoeker - in zijn eigen bewoordingen - gek is’, en is er daarom geen reden voor herziening.

Toch speelde de ‘medicalisering’ of ‘politieke psychiatrisering’ in november 2010 wel een rol op de zitting die aan het herzieningsarrest van de Raad voorafging. Zo vroeg een van de raadsheren aan landsadvocaat Eric Daalder waar in het dossier is te vinden dat Defensie heeft geprobeerd Spijkers gek te laten verklaren. ‘Dat staat nergens’, antwoordde Daalder.

Het is onder meer deze uitlating die Spijkers nu drijft om een nieuwe herzieningsprocedure voor te bereiden. ‘De landsadvocaat stopt niet met liegen, en is er ook in november 2010 mee doorgegaan. De Centrale Raad van Beroep is opnieuw voorgelogen. Ik wil volledige rehabilitatie, en daarvoor is nodig dat wordt vastgesteld dat de Staat er wel degelijk willens en wetens op uit is geweest om mij middels vervalste psychiatrische rapporten in de Wao af te voeren’, zegt Spijkers.

De klokkenluider beklemtoont dat het hem niet is te doen om het voeren van weer een procedure: ‘Voor sommigen heb ik de schijn tegen. Men verwijt mij dat ik niet ophoud met vechten. Dat is ten onrechte; de systematische mishandeling gaat nog steeds keihard door.’

Volgens Spijkers gaat ook Defensie door met ’liegen’. Hij verwijst naar een eind december 2010 gepubliceerd persbericht, waarin ten onrechte de indruk wordt gewekt dat de klokkenluider bij de Centrale Raad van Beroep heeft gevraagd om aanpassing van de getroffen ‘uitkeringsregeling’. Spijkers: ‘De Staat is nog steeds bezig met oorlog voeren tegen mijn persoon. Ik ben niet degene die er op uit is om de boel telkens weer op scherp te zetten.’

Spijkers verwijst ook naar een zitting bij de bestuursrechter in Arnhem, drie weken geleden. Via deze procedure wil Spijkers inzage afdwingen in alle over hem bestaande stukken en dossiers, die deels achter slot en grendel liggen bij het Nationaal Archief. ‘De Staat zegt bij monde van de landsadvocaat dat zij inzage heeft verleend. Maar er zijn uitsluitend stukken verstrekt, zonder dat ik weet wat Defensie allemaal achterhoudt. Dus als de landsadvocaat beweert dat inzage is verleend, zoals op de zitting tot drie keer toe gebeurde, dan is ook dat een leugen’, zegt Spijkers.

Code Red

De klokkenluider wijst op de woorden van zijn raadsman Geert-Jan Knoops, die heeft gezegd dat binnen Defensie voor zijn cliënt een code red van toepassing was: Spijkers moest worden uitgeschakeld. ‘En dat mechanisme is nog steeds aan de gang’, meent Spijkers. Defensie heeft nooit willen erkennen dat pogingen zijn gedaan om Spijkers gek te laten verklaren.

Toenmalig staatssecretaris Jack de Vries (CDA) schreef in 2008 in een brief aan de Tweede Kamer dat Fred Spijkers ‘niet’ wordt beschouwd als ‘een politiek crimineel en/of als (politiek) psychiatrisch patiënt’. Ondanks nadrukkelijk aandringen van FNV-voorzitter Agnes Jongerius en toenmalig SP-Kamerlid Krista van Velzen, die namens Spijkers in gesprekken met De Vries maandenlang een uitweg probeerden te vinden in het conflict, weigerde de staatssecretaris om te schrijven dat de klokkenluider ‘niet meer’ als zodanig werd beschouwd. Het woordje ‘meer’ ging De Vries te ver.

Spijkers is sinds 1984 met de Staat in gevecht. Hij was bedrijfsmaatschappelijk werker bij Defensie, en kreeg opdracht om de weduwe van een bij een mijnongeval om het leven gekomen munitie-expert te vertellen dat haar man door eigen onvoorzichtigheid om het leven was gekomen. Omdat in werkelijkheid het type mijn ondeugdelijk was, weigerde Spijkers. Dit kostte hem uiteindelijk zijn baan, en leidde tot het conflict.  

Landsadvocaat: ‘Ik lieg niet’

Landsadvocaat Eric Daalder wijst de beschuldigingen van Fred Spijkers dat hij zou liegen, van de hand. ‘Liegen is welbewust de feiten verdraaien, in dit geval voor de rechter. Dat is absoluut niet aan de orde. Dat doe ik niet, en dat doen mijn kantoorgenoten ook niet’, zo reageert Daalder desgevraagd.   

‘Raad beschermt ex-vicepresident’

Volgens Fred Spijkers heeft de Centrale Raad van Beroep haar ex-vicepresident Harm Vermeulen de hand boven het hoofd willen houden door de uit 1997 stammende uitspraak op het punt van de psychiatrisering niet te willen herzien.

Vermeulen was in de tweede helft van de jaren 80 hoofd algemene en juridische zaken van het toenmalige directoraat-generaal voor het overheidsbeleid van het ministerie van Binnenlandse Zaken. De afdeling van Vermeulen had direct bemoeienis met de zaak-Spijkers. Een van Vermeulens ondergeschikten voerde gesprekken met Spijkers’ advocaat. Volgens onderzoek van de Universiteit van Amsterdam in 2008 (Joep van der Vliet c.s.) ‘ressorteerde de gezondheidsdienst RBB onder Vermeulen’.

Dezelfde Vermeulen was in 1997 bij de Centrale Raad van Beroep voorzitter van de kamer die zich boog over het ontslag van Spijkers. De klokkenluider werd in deze procedure op alle punten in het ongelijk gesteld. In een herzieningsarrest uit december 2010, heeft de Centrale Raad bepaald dat de minister van Defensie de hoofdschuldige is aan het ontslag van Spijkers. Aan de psychiatrisering ging de Raad voorbij. ‘Hiermee heeft de Raad de schijn op zich geladen dat hij haar ex-vicepresident Vermeulen uit de wind heeft willen houden’, vindt Spijkers.

Vermeulen was tot voor kort coördinerend vicepresident en voorman van de ambtenarensectie van de Centrale Raad. Enkele weken vóór de behandeling van Spijkers’ herzieningsverzoek werd hij benoemd tot plaatsvervangend lid van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van Aruba, Curaçao en Sint Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

 ‘Als in de Sovjet-Unie’

Willem van Tilburg, emeritus hoogleraar psychiatrie, heeft Fred Spijkers in zijn colleges geregeld aangehaald als voorbeeld van misbruik van de psychiatrie. Dit zegt hij op de website PSY van GGZ Nederland. Van Tilburg verwijst naar de voormalige Sovjet-Unie. ‘Lastige mensen werden daar met een psychiatrische diagnose uitgeschakeld.’ In Nederland is Spijkers volgens hem niet de enige die dit ook is overkomen. ‘Maar hij is wel een schrijnend voorbeeld.’ e wetenschapper is nog altijd geschokt dat zijn bevindingen ten aanzien van Spijkers destijds zijn verdraaid: ‘Ik vind dat absoluut niet kunnen. Ik wil er alles aan doen om dat recht te zetten.’