Rechter: ontslagen waarnemer Klein mag niet terug

De ontslagen waarnemend burgemeester Eppie Klein van Scherpenzeel keert niet terug op zijn post. De voorzieningenrechter heeft vrijdagmiddag geoordeeld dat terugkeer niet in het belang is van de gemeente Scherpenzeel. De Gelderse commissaris van de koning John Berends gaat op korte termijn een nieuwe waarnemer benoemen.

Rust en verbinding

Drie van de vijf Scherpenzeelse raadsfracties hebben geen vertrouwen meer in Klein. Daarnaast is er sprake van een vertrouwensbreuk tussen de cdk en Klein. De gemeente heeft nu vooral rust en verbinding nodig. De terugkeer van Klein draagt daar niet aan bij, stelde de voorzieningenrechter van de rechtbank Arnhem.

 

Artikel 78 Gw

Berends heeft geen misbruik van zijn bevoegdheid gemaakt om Klein op 7 oktober te ontheven uit het ambt van waarnemend burgemeester. Hij heeft daarnaast terecht artikel 78 van de Gemeentewet (Gw) als grondslag gebruikt om Klein naar huis te sturen. Klein en zijn advocaten menen dat artikel 78 van de Gw daarin niet voorziet, omdat dat artikel alleen aangeeft dat een cdk een waarnemer mag benoemen. Over ontslag staat niets. Dat is ook niet vereist, zo heeft de voorzieningenrechter nu geoordeeld.

 

Cdk bevoegd

Het artikel 78 Gw bepaalt dat een cdk ‘voorziet’ in de waarneming. ‘Uit de term ‘voorzien’ volgt niet alleen dat de commissaris van de koning bevoegd is om iemand te belasten met het ambt van waarnemend burgemeester, maar ook om hem of haar daar weer van te ontheffen’, aldus de voorzieningenrechter in zijn vonnis. ‘Voorzien in de waarneming is namelijk ruimer dan belasten, aanstellen of benoemen. Anders dan verzoekers stellen gaat het hier niet om benoeming en ontslag, maar is sprake van het belasten met waarneming en ontheffing uit die waarneming’, stelt de rechter. ‘Dit betekent dat de commissaris van de koning bevoegd is om op grond van artikel 78 van de Gemeentewet een waarnemend burgemeester te ontheffen van de waarneming.’

 

Geen misbruik

De cdk heeft daarnaast in het belang van de gemeente Scherpenzeel de waarneming door Klein beëindigd. ‘Dat is ook het doel waarvoor de commissaris van de koning de bevoegdheid in artikel 78 van de Gemeentewet heeft gekregen’, aldus de voorzieningenrechter. Er is dus geen sprake van misbruik van zijn bevoegdheid.

 

Beruchte mail

De inmiddels beruchte mail van Klein van 6 juli en de daaropvolgende ontwikkelingen hebben Klein de das omgedaan. Op die dag, enkele uren voordat Provinciale Staten een besluit zouden nemen over de door Gedeputeerde Staten van Gelderland gewenste herindeling van Scherpenzeel en Barneveld, riep Klein de Statenleden nog geen besluit over het fusievoorstel te nemen. Hij schreef nieuw bewijs te hebben ontvangen waaruit zou blijken dat het fusieproces niet-integer was verlopen. Pas weken later werd duidelijk dat het om een mail van een provincieambtenaar ging, die op zoek was naar ‘munitie’ om de financiële situatie van Scherpenzeel onderuit te halen.

 

Geen onderbouwing

De rechter rekent het Klein aan dat hij, vanuit zijn positie als waarnemend burgemeester, niet direct heeft gemeld om welk bewijs het ging. ‘Als een waarnemend burgemeester, die is aangewezen in het kader van een herindelingsproces, de integriteit rondom dat proces in twijfel trekt moet hij dat direct onderbouwen met de informatie die hij heeft. Dat heeft de waarnemend burgemeester niet gedaan.’

 

Vertrouwensbreuk

Het is in de ogen van de rechter niet verwonderlijk dat, in combinatie met de wisselende verklaringen die Klein nadien heeft gegeven over de afzender van de mail, de cdk en een deel van de gemeenteraad het vertrouwen in Klein hebben verloren. Gezien de vertrouwensbreuk staat de cdk in zijn recht waarnemer Klein weg te sturen, zo blijkt uit het vonnis.

 

Onafhankelijk waarnemer

In reactie op het vonnis laat Berends weten zo snel mogelijk een nieuwe waarnemend burgemeester te gaan benoemen. Dit gaat hij in overleg met een delegatie vanuit de raad doen. Het wordt een waarnemer die ‘onafhankelijk is en er voor alle inwoners en partijen kan zijn’, aldus Berends in een schriftelijke verklaring. ‘Zodat deze het college en de raad kan bijstaan bij het verder werken aan een gezonde toekomst van de gemeente Scherpenzeel.’

 

Minder beladen

Het college van Scherpenzeel, dat samen met Klein het ontslag aanvocht bij de voorzieningenrechter, stelt in een korte schriftelijke verklaring blij te zijn met de duidelijkheid die met het vonnis van de rechter is ontstaan. 'Dit maakt dat een nieuwe waarnemer een minder beladen start kan maken in Scherpenzeel. Met hem of haar samen kunnen we voortvarend verder met onze bestuurlijke en maatschappelijke opgaven. Dat is in ieder geval goed voor Scherpenzeel.'

 

Oordeel CRvB nodig

Een van de advocaten van Klein, Arjan Klaassen van BVD advocaten, is en blijft van mening dat artikel 78 Gw een commissaris van de koning geen bevoegheid biedt een waarnemer te ontslaan. Klaassen vindt dan ook dat de discussie hierover niet bij een voorzieningenrechter moet eindigen. ‘Het zou goed zijn als de Centrale Raad van Beroep (CRvB) dit tegen het licht gaat houden’, aldus Klaassen in een reactie op de uitspraak.

 

Raad niet gehoord

Klaassen is het daarnaast oneens met het oordeel van de rechter dat Berends het ontslag volgens de wettelijke regels heeft besproken met waarnemend burgemeester Klein en de fractievoorzitters van de gemeenteraad. De cdk en zijn kabinetschefs benadrukten tijdens de zitting dat dit wel is gebeurd, terwijl de advocaten van Klein dit tegengespraken. Een van de fractievoorzitters, Henk Brons van Gemeentebelangen Scherpenzeel, was bij het gesprek met Berends op die zevende oktober. Hij stelt dat Berends de fractievoorzitters niet heeft gehoord, maar hen slechts heeft meegedeeld dat hij Klein zijn ontslag had aangezegd en dat dit ‘definitief en ononderhandelbaar’ was. Dat heeft Brons in een mail aan Binnenlands Bestuur laten weten, als ook aan advocaat Klaassen. ‘De rechter maakt hier de keuze om de commissaris van de koning te geloven, maar zijn oordeel is niet gebaseerd op feiten. Dat doet af aan het gezag van de uitspraak’, stelt Klaassen.

 

Bodemprocedure

Tot nader orde wordt de bodemprocedure van Klein tegen het ontslagbesluit van Berends doorgezet, aldus Klaassen. Komende week wordt daarover de knoop doorgehakt. ‘Klein is teleurgesteld. Hij had de klus graag afgemaakt’, stelt de advocaat, die zijn cliënt na de uitspraak kort heeft gesproken. ‘Aan de andere kant hecht hij niet aan het pluche.’ Veel moeite heeft Klein er mee dat Berends hem heeft beticht van niet-integer handelen. Integriteit staat hoog in Kleins vaandel, zo heeft hij meerdere malen aangegeven. ‘Dat zou een van de argumenten zijn om door te gaan’, stelt Klaassen.