Onvrede over mistige rolverdeling bij herindelingen

Buiten beschouwing
In het nieuwe Beleidskader gemeentelijke herindeling, zoals dat vorige week op voorstel van het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) door de ministerraad werd goedgekeurd, blijft de rol van de Tweede Kamer buiten beschouwing.

Jammer
In een reactie stelt de VNG die omissie jammer te vinden. ‘Nu is het beleidskader daar op zich ook niet geschikt voor, maar meer duidelijkheid over de rol van de Kamer is wel gewenst. Als betrokken gemeenten en provincies inhoudelijk een goed voorstel hebben, hoeven BZK en Kamer zich slechts op de toepassing van het kader en het proces te concentreren’, aldus de VNG.

Gemeentelijk initiatief
De gemeentelijke koepelorganisatie juicht overigens de sterkere nadruk op het gemeentelijk initiatief toe. Het uitgangspunt bij gemeentelijke herindelingen is dat deze van onderop tot stand komen. Alleen in bijzondere gevallen kan ook de provincie het initiatief nemen voor gemeentelijke herindeling, bijvoorbeeld in geval van financiële of bestuurlijke knelpunten. Provincies krijgen wat dat betreft een duidelijkere inhoudelijke verantwoordelijkheid.

IPO niet blij
Het IPO, de koepelorganisatie van de provincies, heeft het kabinet laten weten weinig gelukkig te zijn met het terugdringen van hun rol. Zo blijft onduidelijk wanneer ze kunnen ingrijpen bij bestuurlijke of financiële moeilijkheden: in een vroegtijdig stadium, zeg maar als provinciebestuurders de problemen zien aankomen of achteraf, als de problemen zich al nadrukkelijk hebben gemanifesteerd. Het beleidskader laat in de ogen van het IPO te veel ruimte voor verschillende interpretaties, wat een daadkrachtig optreden van provincies bemoeilijkt.

Niet helder
Ook de VNG vindt dat het beleidskader niet helder genoeg is over de rolverdeling tussen gemeenten en provincies, met name waar het gaat om wat het beste moment is voor provinciebesturen om de regie te nemen als de door gemeenten geëntameerde fusiegesprekken dreigen te stranden. Verder vindt de gemeentekoepel dat toetsen van het regionaal draagvlak – volgens het beleidskader een provinciale taak – door de gemeenten zou kunnen worden gedaan en wel bij de start van een herindelingsproces en niet pas in een later stadium door de provincies.

Haast
Onvrede is er bij de belangenorganisaties niet alleen over de mistige rolverdeling tussen de overheden in het nieuwe beleidskader, maar ook over de haast waarmee Donner dat beleidskader er doorheen jaste. Zo stelt de VNG het ‘te betreuren’ door het ministerie van Binnenlandse Zaken niet formeel over het Beleidskader te zijn geconsulteerd. Daarmee heeft minister Donner de code interbestuurlijke verhoudingen genegeerd. Die schrijft voor dat gemeenten en provincies dienen te worden geraadpleegd als het Rijk beleidsafspraken wijzigt die hen aangaan.

Krapper
Het IPO heeft bestuurlijk op de valreep nog wel kunnen reageren op het nieuwe beleidskader, maar bevestigt desgevraagd dat de tijd krapper was dan voorgeschreven. Naar verluidt wilde de minister het beleidskader voor het zomerreces bij de Tweede Kamer hebben liggen.